ویاس یا لیزدگزامفتامین، درمان اختلال بیش فعالی-نقص توجه
ویاس چیست؟
ویاس (Vyas,Vyvanse) یا لیزدگزامفتامین (Lisdexamfetamine) متعلق به دسته ای از داروها به نام آمفتامین ها و یک محرک سیستم عصبی مرکزی است که بر مواد شیمیایی مغز و اعصاب تاثیر میگذارد و به بیش فعالی و کنترل تکانه کمک میکند. همچنین ویاس برای اختلال پرخوری متوسط تا شدید نیز مورد استفاده قرار میگیرد. در تصاویر زیر انواع این دارو را مشاهده میکنید.
فهرست مطالب
موارد مصرف ویاس
لیزدگزامفتامین برای درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) در بزرگسالان و کودکان حداقل 6 ساله و اختلال پرخوری متوسط تا شدید (BED) در بزرگسالان استفاده میشود. لیزدگزامفتامین را نباید برای چاقی یا کاهش وزن استفاده کرد.
تست استروپ، سنجش توجه و تمرکز
برای سنجش حدود توجه و تمرکز خود، می توانید از تست استروپ منطق استفاده کنید. تست استروپ، تست عصب روانشناختی است که توصیفی از نحوه پردازش اطلاعات و سرعت آن ارائه می کند. برای دانلود نرم افزار اختصاصی تست استروپ (موبایل و ویندوز) روی دکمه های زیر کلیک کنید.
مکانیزم اثر ویاس
لیزدگزامفتامین موجب مهار بازجذب نوراپی نفرین و دوپامین ودر نتیجه افزایش مقادیر آن ها میشود. نوراپی نفرین و دوپامین موجب حفظ هوشیاری و تمرکز میشود.
اشکال، دوز و نحوه مصرف
ویاس به صورت کپسول و قرص جویدنی، در دوزهای 10،20،30،40،50،60 و 70 میلی گرم موجود است. برای مصرف، دستورالعمل های پزشک خود را دنبال کنید. پزشک ممکن است گهگاه دوز مصرفی شما را تغییر دهد. آن را در مقادیر بیشتر یا کمتر از مقدار توصیه شده مصرف نکنید. غالبا تجویز میشود که لیزدگزامفتامین را اول صبح مصرف کنید (فرقی ندارد همراه غذا یا بدون آن بخورید).
ویاس جویدنی باید قبل از قورت دادن جویده شود. از خرد کردن، جویدن، شکستن یا تقسیم کپسول لیزدگزامفتامین خودداری کنید و آن را کامل قورت دهید. برای آسان‌تر کردن بلع، میتوانید کپسول ویاس را باز کرده و آن را در یک لیوان آب یا آب پرتقال بپاشید یا آن را با ماست مخلوط کنید. پس از حل شدن، بلافاصله مخلوط را بنوشید یا بخورید و برای استفاده ی بعدی ذخیره نکنید.
عوارض جانبی ویاس
عوارض جانبی شایع و نادر به نقل از medscape در جدول زیر آمده است.
| عوارض شایع (بیشتر از 10 درصد) |
عوارض نسبتا شایع (درصد تا 10 درصد) |
|
آنورکسیا (%27) بی خوابی (%27) خشکی دهان (%26) سردرد (%12) درد بالای شکم (%12) |
تحریک پذیری (%10) مشکل رشد و نمو، کاهش وزن (کودکان) (%9) حالت تهوع (%7) اسهال (%7) سرگیجه (%5) تشنج (%4) راش (کودکان) (%3) هیپرهیدروزیس (تعریق بیش از حد) (%3) افزایش فشار خون (%3) افزایش ضربان قلب (%2) |
تداخل ویاس با سایر داروها
ویاس میتواند با سایر داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که ممکن است مصرف کنید، تداخل داشته باشد. تداخل زمانی است که یک ماده، نحوه ی عملکرد دارو را تغییر دهد که این میتواند مضر باشد یا از درست عمل کردن دارو جلوگیری کند. برای جلوگیری از تداخل، پزشکتان باید تمام داروهای شما را با دقت مدیریت کند. حتما در مورد تمام داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که مصرف میکنید به پزشک خود اطلاع دهید.
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCAs)
استفاده از TCA با لیزدگزامفتامین میتواند موجب افزایش سطح آمفتامین در مغز شما شده و باعث مشکلات قلبی شود. اگر TCA مصرف میکنید، ممکن است پزشک دوز لیزدگزامفتامین را تغییر دهد یا داروی دیگری تجویز کند.
نمونه هایی از TCA ها عبارتند از:
- آمی تریپتیلین
- دزیپرامین
- ایمی پرامین
- پروتریپتیلین
مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
استفاده از MAOI با لیزدگزامفتامین میتواند باعث فشار خون بسیار بالا شود که ممکن است منجر به مشکلات جدی شود. شما نباید این دارو را همراه با MAOI یا ظرف 14 روز پس از قطع درمان MAOI مصرف کنید. نمونه هایی از MAOI عبارتند از:
- ایزوکاربوکسازید
- فنلزین
- ترانیل سیپرومین
- سلژیلین
داروهایی که ادرار شما را اسیدی میکنند
مصرف این داروها همراه با لیزدگزامفتامین میتواند دوام لیزدگزامفتامین در بدن شما را کاهش دهد و این باعث میشود ویاس اثربخشی کمتری داشته باشد. در صورت مصرف این نوع دارو، ممکن است پزشک نیاز به تنظیم دوز لیزدگزامفتامین داشته باشد. نمونه ای از این دارو اسید اسکوربیک است.
داروهایی که ادرار شما را قلیایی میکنند
مصرف این داروها همراه با لیزدگزامفتامین میتواند دوام لیزدگزامفتامین را در بدن شما افزایش دهد و این باعث افزایش اثرات ویاس میشود. در صورت مصرف این نوع دارو، ممکن است پزشک نیاز به تنظیم دوز لیزدگزامفتامین داشته باشد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- سدیم بیکربنات
- استازولامید
داروهای سروتونرژیک
مصرف این داروها همراه با لیزدگزامفتامین ممکن است خطر ابتلا به سندرم سروتونین را افزایش دهد که میتواند کشنده باشد. اگر هر یک از این داروها را مصرف میکنید، پزشک درمان شما را با دوز پایین لیزدگزامفتامین شروع میکند و شما را از نظر علائم سندرم سروتونین تحت نظر میگیرد. علائم میتواند شامل احساس عصبی بودن، تعریق، انقباضات عضلانی و گیجی باشد. نمونه هایی از داروهای سروتونرژیک عبارتند از:
- مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند فلوکستین و سرترالین
- مهارکننده های بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRIs) مانند دولوکستین و ونلافاکسین
- TCA هایی مانند آمی تریپتیلین و کلومیپرامین
- MAOI مانند سلژیلین و فنلزین
- مواد افیونی، فنتانیل و ترامادول
- بوسپیرون
- تریپتان ها
- لیتیوم
- تریپتوفان
- مخمر سنت جان
هشدارهای ویاس
هشدار FDA، سواستفاده و اعتیاد
این دارو دارای هشدار جعبه سیاه است. این جدی ترین هشدار سازمان غذا و دارو (FDA) است. هشدار جعبه سیاه به پزشکان و بیماران در مورد اثرات دارویی که ممکن است خطرناک باشد هشدار میدهد. لیزدگزامفتامین پتانسیل بالایی برای سواستفاده و اعتیاد دارد. زمان تجویز پزشک با شما صحبت خواهد کرد و شما را برای علائم سواستفاده و اعتیاد در حین مصرف این دارو تحت نظر خواهد داشت. اگر تا به حال سو مصرف یا اعتیاد الکل و مواد مخدر داشته اید، به پزشک خود اطلاع دهید.
هشدار آلرژی
- ویاس میتواند یک واکنش آلرژیک شدید ایجاد کند. علائم میتواند شامل موارد زیر باشد:
- راش
- خارش یا کهیر
- تورم صورت، لب ها یا زبان
در صورت بروز این علائم، با 115 تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید. اگر تا به حال به ویاس واکنش آلرژیک داشته اید، دیگر آن را مصرف نکنید.
هشدار برای افرادی که شرایط سلامت خاص دارند
برای افراد مبتلا به مشکلات قلبی: این دارو ممکن است باعث سکته مغزی، حمله قلبی یا مرگ ناگهانی در بزرگسالان مبتلا به مشکلات قلبی شود. همچنین ویاس در کودکان و نوجوانان دارای مشکلات قلبی نیز میتواند به مرگ ناگهانی بینجامد. در صورت داشتن هر گونه مشکل قلبی یا سابقه خانوادگی این مشکلات به پزشک خود اطلاع دهید.
برای افرادی که مشکلات فشار خون و ضربان قلب دارند: این دارو میتواند فشار خون و ضربان قلب شما را افزایش دهد. در صورت داشتن هرگونه مشکل فشار خون یا ضربان قلب به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک شما را برای این شرایط تحت نظر خواهد داشت.
برای افراد دارای شرایط روانی خاص: اگر شرایط روانی خاص دارید، این دارو ممکن است علائم شما را بدتر کند. اگر مشکلات روانی یا سابقه خانوادگی خودکشی، بیماری دوقطبی یا افسردگی دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. اگر علائم سلامت روانی جدید یا بدتر شده دارید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
هشدار برای گروه های دیگر
برای زنان باردار: این دارو ممکن است برای جنین مضر باشد و فقط در صورتی باید در دوران بارداری استفاده شود که منافع بالقوه ی آن، خطر احتمالی را توجیه کند. مصرف این دارو در دوران بارداری میتواند خطر تولد نوزاد نارس یا کم وزن را افزایش دهد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
برای زنان شیرده: این دارو ممکن است وارد شیر مادر شود و عوارض جدی در کودک شیرخوار ایجاد کند. در طول درمان با این ویاس، شیردهی توصیه نمیشود.
برای سالمندان: ممکن است بدن سالمندان ویاس را کندتر پردازش کند بنابراین ممکن است، پزشک درمان شما را با دوز کمتری شروع کند تا از تجمع بیش از حد این دارو در بدن شما جلوگیری کند.
برای کودکان: برای درمان ADHD، ثابت نشده است که این دارو برای استفاده در کودکان کمتر از 6 سال ایمن و موثر است. برای درمان پرخوری یا binge eating disorder، ثابت نشده است که این دارو برای استفاده در کودکان کمتر از 18 سال بی خطر و مؤثر است. در طول درمان با ویاس، رشد کودک شما کنترل میشود. ممکن است کودکانی که طبق انتظار رشد نکرده یا وزن اضافه نمیکنند، به قطع درمان نیاز داشته باشند.
ملاحظات مهم برای مصرف ویاس
نحوه نگهداری
ویاس را در دمایی بین 68 تا 77 درجه ی فارنهایت (20 تا 25 درجه ی سانتیگراد)، دور از نور نگهداری کرده و در مناطق مرطوب مانند حمام قرار ندهید. دارو را در مکان امنی مانند یک کابینت قفل دار نگهداری کنید.
مصرف و حمل ویاس در سفر
همیشه داروی خود را همراه داشته باشید. هنگام پرواز، آن را در کیف دستی خود نگه دارید. نگران دستگاه های اشعه ایکس فرودگاه نباشید، آن ها نمیتوانند به داروی شما آسیب برسانند. همیشه ظروف اصلی دارای برچسب نسخه را با خود حمل کنید. این دارو را در خودروی خود قرار ندهید. در مواقعی که هوا خیلی گرم یا خیلی سرد است از انجام این کار خودداری کنید.
ویاس و تست اعتیاد
توجه کنید که ویاس میتواند در یک بازه ی زمانی کوتاه، نتیجه ی تست اعتیاد را مثبت نشان دهد.
اسامی تجاری موجود در ایران
- ویاس
سوالات متداول
به محض یادآوری، دوز فراموش شده را مصرف کنیداما نه در اواخر روز. اگر تقریبا عصر است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید. برای جبران دوز فراموش شده ویاس اضافی مصرف نکنید.
ممکن است لیزدگزامفتامین تفکر یا واکنش شما را مختل کند. اگر رانندگی میکنید یا کاری انجام میدهید که به هوشیاری نیاز دارد، مراقب باشید.
شما به هیچ وجه نباید بدون دستور پزشک ویاس مصرف کنید.
معمولا بین 2 تا 14 ساعت پس از مصرف، دارو در بدن شروع به کار میکند.
منابع اصلی این نوشته: healthline, drugs, verywellmind, medicalnewstoday, mayoclinic
نویسنده: مبینا آقایی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
ویرایشگر: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
بازی چگونه به بهبود افسردگیم کمک کرد؟
خشونت و ویدئوگیم
تراجنسیتی از دیدگاه روانشناختی
طلاق عاطفی چیست و چگونه رخ میدهد؟
رواندرمانی آنلاین و فواید آن برای ایرانیان مقیم خارج از کشور
سلام وقت بخیر من دو ماه ویاس 50 مصرف میکنم فکر بعد دچار سرگیجه تاری دید میشم امروز این سر گیجه و تاری باعث شد که تعادلم از دست بدمو زمین بخورم احساس کردم که یه حمله عصبی این موارد ممکنه از عوارض ویاس باشن لازمه که دارو قطع بشه؟
سلام برای قطع و یا مصرف دارو حتما با پزشکی که دارو رو برای شما تجویز کرده اند مشورت کنید
سلام اگر به مدت ۳ ماه استفاده کنی و بعد تحت نظر دکتر قطع کنی مصرف دارو رو بازم بعد مدتها میتونه تست اعتیاد مثبت باشه؟؟
این دارو رو دکتر واسه تمرکز برای کنکورم واسم تجویز کرد ولی نگفتم ک شیشه توش هست😐
واقعا میترسم از مصرفش ولی مجبورم چون تمرکز ندارم اصلا
سلام ماده شیشه یک مت آمفتامین یک آمفتامین خالص است، در حالی که ویاس حاوی لیسدگزامفتامین است که قبل از تبدیل به دکستروآمفتامین باید در بدن متابولیزه شود. نکته دیگر، تأثیرات سریعتر “شیشه” پتانسیل بیشتری برای سوء استفاده و اعتیاد نسبت به کپسول بیش فعالی ویاس دارد، بنابراین در داروی شما شیشه وجود نداره
سلام من ویتامین هامو چطوری باید بخورم با ویاس تداخل ایجاد نکنه ؟؟؟؟؟
سلام ویتامین ها با داروی ویاس تداخل خاصی ندارند، به جز ویتامین C که سطح متابولیسم این دارو در بدن رو کاهش میده، بنابراین بهتره همراه با ویاس ویتامین C میل نفرمایید و با فاصله 10 ساعته باشن، مشکل دیگری در مقالات بهشون اشاره نشده.
وقت بخیر من تو بچگی ریتالین مصرف میکردم حدود چهار سال تا نه سالگی بعد قطع کردم الان هفده سالمه یک ماهو نیم پیش دوباره ریتالین رو مصرف کردم همراه با رسپیریدون و سرترالین تا دو سه هفته مصرف کردم تاثیر خیلی خوبی داشت ولی بعدش سرخود قطع کردم رفتم پیش ی دکتر دیگ بهم ویاس ۳۰ و آسنترا ۵۰ داد الان یک هفته میشه مصرف میکنم تاثیری نداره
میخوام درس بخونم ولی نمیتونم!!
چقدر طول میکشه تا تاثیر بزاره؟
سلام اثربخشی این داروها فرد به فرد فرق میکنه و شدت و سرعت اثربخشی قابل پیش بینی نیست
سلام
دکتر روانپزشک من سرترالین و ویاس رو باهم برای من تجویز کردن
الان من همه جا میبینم که میگن باهم تداخل دارن این دو
نظر شما چیه چه کنم؟؟
سلام در مورد تداخل های دارویی و نگرانی های شما نسبت به داروها حتما باید با همان شخصی که داروها رو تجویز کردن مشورت کنید