داروی ونلافاکسین؛ موارد مصرف، عوارض و تداخل ها
ونلافاکسین چیست؟
ونلافاکسین (Venlafaxine) که در خارج از ایران با نام تجاری افکسور (effexor) شناخته می شود، یک داروی ضد افسردگی است که متعلق به گروهی از داروها به نام مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SSNRIs) است. ونلافاکسین بر مواد شیمیایی در مغز تأثیر می گذارد که ممکن است در افراد مبتلا به افسردگی نامتعادل باشد. ونلافاکسین برای درمان افسردگی استفاده می شود. ممکن است خلق و خو و سطح انرژی شما را بهبود بخشد و به بازگرداندن علاقه شما به زندگی روزمره کمک کند. در تصویرهای زیر انواع این دارو را مشاهده می کنید.
فهرست مطالب
موارد مصرف ونلافاکسین
ونلافاکسین برای درمان افسردگی، اختلال اضطراب اجتماعی، اضراب فراگیر و حملات پنیک استفاده میشود. ونلافاکسین ممکن است به عنوان درمان ترکیبی استفاده شود یعنی ممکن است لازم باشد برای درمان بیماری خود، آن را در کنار داروهای دیگری مصرف کنید.
ونلافاکسین همچنین گاهی اوقات برای درمان گرگرفتگی (گرگرفتگی، احساس شدید ناگهانی گرما و تعریق) در زنانی که یائسگی را تجربه کرده اند یا داروهایی برای درمان سرطان سینه مصرف می کنند استفاده می شود. با پزشک یا داروساز خود در مورد خطرات استفاده از ونلافاکسین برای درمان بیماری خود صحبت کنید.
مکانیزم اثر
ونلافاکسین به دستهای از داروهای ضد افسردگی به نام مهارکننده های بازجذب نوراپینفرین سروتونین (SNRIs) تعلق دارد. SNRIها با افزایش سطح موادی به نام سروتونین و نوراپی نفرین در مغز شما، علائم افسردگی و اضطراب را بهبود میبخشند.
اشکال، دوز و نحوه مصرف ونلافاکسین
دوز، شکل دارویی و تعداد دفعات مصرف دارو به سن شما، وضعیت درمان، شدت بیماری، سایر شرایط پزشکی که دارید، نحوه ی واکنش شما به اولین دوز بستگی دارد. این دارو به صورت قرص با رهش طولانی و فوری کپسول با رهش طولانی موجود می باشد. اگر پزشک برای شما ونلافاکسین تجویز کرد، این نکات را در نظر داشته باشید:
- ونلافاکسین را با غذا مصرف کنید.
- شما میتوانید قرص دارای رهش فوری را برش دهید اما قرص دارای رهش طولانی را برش ندهید.
عوارض جانبی ونلافاکسین
ونلافاکسین ممکن است باعث خواب آلودگی شود. همچنین ممکن است بر توانایی شما در تصمیم گیری، فکر کردن یا واکنش سریع تأثیر بگذارد. شما نباید کارهایی را که نیاز به هوشیاری دارند (مثلا رانندگی) انجام دهید. ونلافاکسین ممکن است عوارض جانبی دیگری نیز ایجاد کند. عوارض جانبی شایع و نادر به نقل از medscape در جدول زیر آمده است.
عوارض شایع (بیشتر از 10 درصد) |
عوارض نسبتا شایع (1 درصد تا 10 درصد) |
سردرد (25-38%)
حالت تهوع (21-58%) بی خوابی (15-24%) آستنیا (16-20%) سرگیجه (11-24%) اختلال انزال (2-19%) خواب آلودگی (12-26%) خشکی دهان (12-22%) دیافورز (7-19%) بی اشتهایی (15-17%) عصبی بودن (17-26%) آنورگاسمی (اختلال در ارگاسم) (5-13%) |
کاهش وزن (1-6%)
دید غیر طبیعی (4-6%) فشار خون بالا (2-5%) ناتوانی جنسی (4-6%) پارستزی (خواب رفتگی اندام ها) (2-3%) لرزش (1-10%) اتساع عروق (2-6%) استفراغ (3-8%) افزایش وزن (2%) نفخ (3-4%) خارش (1%) خمیازه کشیدن (3-8%) سوء هاضمه (5-7%) لرزش (1-3%) میدریازیس (گشاد شدن مردمک چشم) (2%) |
تداخل ونلافاکسین با سایر داروها
قرص ونلافاکسین میتواند با سایر داروها، ویتامینها یا گیاهان دارویی که ممکن است مصرف کنید تداخل داشته باشد. تداخل زمانی ایجاد میشود که یک ماده، نحوه ی عملکرد دارو را تغییر دهد. این میتواند مضر باشد یا از عملکرد خوب دارو جلوگیری کند. برای کمک به جلوگیری از تداخل، پزشک باید تمام داروهای شما را با دقت مدیریت کند. حتماً در مورد تمام داروها، ویتامینها یا گیاهان دارویی که مصرف میکنید با پزشک خود صحبت کنید
داروهای دارای تداخل
مصرف همزمان این داروها با ونلافاکسین، میتواند اثرات خطرناکی در بدن شما ایجاد کند:
مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)؛ ونلافاکسین را تا 2 هفته پس از قطع MAOI شروع نکنید و در طی 7 روز پس از قطع ونلافاکسین، MAOI مصرف نکنید. مصرف ونلافاکسین و MAOI خیلی نزدیک به هم ممکن است عوارض جانبی جدی و کشنده ایجاد کند. این عوارض جانبی میتواند شامل تب بالا، اسپاسم عضلانی کنترل نشده و سفت شدن عضلات باشد. سایر عوارض جانبی میتواند شامل تغییرات ناگهانی در ضربان قلب یا فشار خون، گیجی و غش کردن باشد.
داروهای کاهش وزن، مانند فنترمین. استفاده از ونلافاکسین با داروهایی مانند فنترمین ممکن است منجر به کاهش وزن بیش از حد، سندرم سروتونین و مشکلات قلبی مانند ضربان قلب سریع و فشار خون بالا شود.
تداخلاتی که خطر عوارض جانبی را افزایش میدهد
مصرف ونلافاکسین با برخی داروها خطر عوارض جانبی را افزایش میدهد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- سایمتیدین: مصرف این دارو همراه با ونلافاکسین خطر ابتلا به فشار خون بالا یا بیماری کبدی را افزایش میدهد. اگر شما یک سالمند باشید این خطرات بیشتر است.
- هالوپریدول: مصرف این دارو با ونلافاکسین خطر طولانی شدن QT (این یک بیماری قلبی با علائمی مانند سرگیجه و ریتم نامنظم قلب است). را افزایش میدهد.
- وارفارین: مصرف این دارو با ونلافاکسین خطر خونریزی شما را افزایش میدهد.
- داروهای ضد التهابی: مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و کتوپروفن. مصرف هر یک از این داروها با ونلافاکسین خطر خونریزی شما را افزایش میدهد.
- داروهایی مانند ریتوناویر، کلاریترومایسین یا کتوکونازول: اینها میتوانند تجزیه داروها را در بدن شما کاهش دهند. اگر هر یک از این داروها را همراه با ونلافاکسین مصرف کنید، ممکن است ونلافاکسین در بدن شما جمع شود و این خطر عوارض جانبی شما را افزایش میدهد.
- داروهایی که باعث خواب آلودگی میشوند مانند زولپیدم، لورازپام و دیفن هیدرامین: مصرف هر یک از این داروها همراه با ونلافاکسین ممکن است خواب آلودگی ناشی از ونلافاکسین را بدتر کند.
- سایر داروهایی که میتوانند سطح سروتونین را افزایش دهند، مانند فلوکستین، پاروکستین، سیتالوپرام، دولوکستین، لیتیوم و ترامادول، داروهای خاصی برای میگرن، به نام تریپتان، مانند سوماتریپتان، ریزاتریپتان و زولمیتریپتان: ونلافاکسین سطح سروتونین شما را افزایش میدهد. مصرف آن با هر یک از این داروها ممکن است سطح سروتونین شما را بیشتر افزایش دهد. اگر سطح سروتونین شما بیش از حد بالا باشد، یک وضعیت کشنده به نام سندرم سروتونین ممکن است رخ دهد.
تداخلاتی که اثربخشی داروهای شما را کاهش میدهد
مصرف داروهای خاصی با ونلافاکسین موجب میشود آنها به خوبی کار نکنند. زیرا ممکن است مقدار این داروها در بدن شما کاهش یابد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از: متوپرولول: مصرف متوپرولول همراه با ونلافاکسین، اثربخشی اش را کمتر میکند. به علاوه ممکن است باعث افزایش فشار خون شما شود. قبل از مصرف همزمان این داروها با پزشک خود صحبت کنید.
هشدارهای ونلافاکسین
قرص خوراکی ونلافاکسین با چندین هشدار همراه است که در زیر به همه آن ها اشاره کردیم.
هشدار آلرژی
ونلافاکسین میتواند یک واکنش آلرژیک شدید ایجاد کند. علائم میتواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در تنفس
- تورم صورت، زبان، چشمها یا دهان شما
- بثورات (راش)، کهیر یا تاول به تنهایی یا همراه با درد مفاصل یا تب
- اگر تا به حال به آن واکنش آلرژیک داشته اید، دیگر این دارو را مصرف نکنید. مصرف مجدد آن میتواند کشنده باشد.
هشدارهای FDA
این دارو ممکن است افکار یا اعمال خودکشی را در بزرگسالان جوان افزایش دهد که معمولاً در چند ماه اول درمان یا در طول تغییر دوز رخ میدهد. اگر متوجه تغییرات جدید یا ناگهانی در خلق، رفتار، افکار یا احساسات خود شدید، به خصوص اگر شدید بود، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. ونلافاکسین نباید در افراد کمتر از 18 سال استفاده شود.
هشدار مصرف الکل
با ونلافاکسین الکل مصرف نکنید. نوشیدن الکل خطر خواب آلودگی ناشی از این دارو را افزایش میدهد. این ممکن است بر توانایی شما در تصمیم گیری، تفکر و واکنش سریع تأثیر بگذارد.
هشدار برای افراد دارای شرایط خاص
برای افراد مبتلا به بیماری کبدی: اگر سابقه بیماری کبدی دارید، کبد شما ممکن است این دارو را با سرعتی که باید پردازش نکند. این میتواند منجر به تجمع این دارو در بدن شما شود.
برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی: اگر بیماری کلیوی یا سابقه ی آن را دارید، ممکن است بدنتان نتواند این دارو را به خوبی پاک کند. این ممکن است سطح ونلافاکسین را در بدن شما افزایش دهد و عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند.
برای افراد مبتلا به مشکلات قلبی: ونلافاکسین میتواند ضربان قلب شما را افزایش دهد، به خصوص اگر دوزهای بیش از 200 میلی گرم در روز مصرف میکنید. اگر نارسایی قلبی دارید یا اخیراً دچار حمله ی قلبی شده اید، ممکن است قلبتان نتواند این عارضه ی جانبی را تحمل کند.
برای افراد مبتلا به پرکاری تیروئید: پرکاری تیروئید میتواند ضربان قلب شما را افزایش دهد. همچنین ونلافاکسین نیز میتواند ضربان قلب شما را افزایش دهد. اگر پرکاری تیروئید دارید و این دارو را مصرف میکنید، ممکن است ضربان قلب شما تا حد خطرناکی افزایش یابد. به ویژه اگر دوزهای بیش از 200 میلی گرم در روز مصرف کنید، در معرض خطر هستید.
برای افرادی که سابقه ی تشنج دارند: ونلافاکسین خطر ابتلا به تشنج را افزایش میدهد. اگر تشنج دارید، مصرف ونلافاکسین را قطع کنید.
برای افراد مبتلا به افزایش فشار چشم: ونلافاکسین میتواند موجب اتساع مردمک چشم شده و جریان مایع را در چشم شما مسدود کند. این اثرات میتواند فشار را در چشم شما افزایش دهد. افرادی که سابقه افزایش فشار چشم یا گلوکوم دارند باید در حین مصرف ونلافاکسین به طور مرتب فشار چشم خود را چک کنند. اگر مبتلا به گلوکوم زاویه بسته کنترل نشده هستید، ونلافاکسین مصرف نکنید.
هشدار برای گروه های دیگر
برای زنان باردار: تحقیقات روی حیوانات نشان داده است که وقتی مادر دارو را مصرف میکند، اثرات نامطلوبی روی جنین میگذارد. مطالعات کافی بر روی انسان انجام نشده است تا مشخص شود این دارو چگونه ممکن است بر جنین تأثیر بگذارد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید با پزشک خود صحبت کنید. این دارو تنها در صورتی باید استفاده شود که منافع بالقوه، خطر احتمالی برای جنین را توجیه کند. اگر در حین مصرف این دارو باردار شدید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
برای زنان شیرده: ونلافاکسین ممکن است به شیر مادر منتقل شود و در کودکی که با شیر مادر تغذیه میشود عوارض جانبی ایجاد کند. با پزشک خود در مورد شیر دادن به کودک خود صحبت کنید. ممکن است لازم باشد تصمیم بگیرید که شیردهی یا مصرف این دارو را متوقف کنید.
برای سالمندان: کلیه افراد مسن ممکن است مانند گذشته کار نکند. این میتواند باعث شود بدن داروها را کندتر پردازش کند. در نتیجه مقدار بیشتری از دارو برای مدت طولانیتری در بدن باقی میماند. این خطر عوارض جانبی را افزایش میدهد. ممکن است آنها در هنگام مصرف ونلافاکسین در معرض خطر بالاتری برای سطوح پایین سدیم در خون خود باشند.
برای کودکان: این دارو نباید در افراد کمتر از 18 سال استفاده شود.
هشدار فشار خون بالا: ونلافاکسین ممکن است فشار خون شما را افزایش دهد. پزشک شما احتمالاً قبل از شروع مصرف ونلافاکسین مطمئن خواهد شد که فشار خون شما طبیعی است. آنها فشار خون شما را به طور منظم در طول درمان چک میکنند.
هشدار افزایش خونریزی: این دارو ممکن است خطر خونریزی یا کبودی را در صورت استفاده با آسپرین، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن یا وارفارین افزایش دهد. اگر از داروهای بدون نسخه ای استفاده میکنید که خطر خونریزی را افزایش میدهد، با پزشک خود صحبت کنید.
برای اطلاعات بیشتر در مورد دارو ها، دسته بندی دارو های روانپزشکی را از دست ندهید.
قطع مصرف ونلافاکسین
ونلافاکسین برای درمان طولانی مدت استفاده میشود. اگر آن را طبق دستور مصرف نکنید، خطرات جدی دارد. اگر مصرف دارو را به طور ناگهانی قطع کنید یا اصلا آن را مصرف نکنید، افسردگی یا اضطراب شما بهتر نشده یا بدتر میشود. این دارو را بدون مشورت با پزشک خود قطع نکنید. قطع سریع ونلافاکسین میتواند علائم جدی ایجاد کند:
- اضطراب
- تحریک پذیری
- خستگی
- بیقراری
- مشکل خواب
- سردرد
- تعریق
- سرگیجه
- احساس سوزن سوزن شدن
- لرزش
- گیجی
- کابوس
- حالت تهوع
- استفراغ و اسهال
اگر دوزها را فراموش کردید یا دارو را طبق برنامه مصرف نکردید: ممکن است داروی شما به خوبی کار نکند یا به طور کامل از کار بیفتد. برای اینکه این دارو خوب عمل کند، باید مقدار معینی از آن، همیشه در بدن شما باشد.
اگر بیش از حد مصرف کنید: ممکن است سطوح خطرناکی از دارو را در بدن خود داشته باشید و این میتواند منجر به مرگ شود. علائم مصرف بیش از حد این دارو میتواند شامل موارد زیر باشد:
- ضربان قلب بالا
- خواب آلودگی غیر معمول
- اتساع مردمکها
- تشنج
- استفراغ
- تغییر ریتم قلب
- فشار خون پایین
- درد عضلانی
- سرگیجه
اگر یک نوبت را فراموش کردید چه باید کرد: به محض یادآوری دوز خود را مصرف کنید. اگر فقط چند ساعت قبل از دوز بعدی به یاد آوردید، فقط یک نوبت مصرف کنید. هرگز سعی نکنید با مصرف دو دوز در یک نوبت به نتیجه برسید. این میتواند منجر به عوارض جانبی خطرناکی شود.
نحوه نگهداری
قرص دارای رهش فوری را در دمای اتاق، بین 68 تا 77 درجه ی فارنهایت (20 تا 25 درجه ی سانتیگراد) نگهداری کنید. قرص دارای رهش طولانی را در دمای بین 59 تا 86 درجه ی فارنهایت (15 تا 30 درجه ی سانتیگراد) نگهداری کنید. این دارو را دور از نور نگهداری کنید. این دارو را در مکان های مرطوب نگهداری نکنید.
مصرف و حمل ونلافاکسین در سفر
هنگام مسافرت، همیشه داروی خود را همراه داشته باشید. هنگام پرواز، آن را در کیف دستی خود نگه دارید. نگران دستگاه های اشعه ی ایکس فرودگاه نباشید. آنها نمیتوانند به داروهای شما آسیب برسانند. همیشه ظروف اصلی دارای برچسب نسخه را با خود حمل کنید. این دارو را در خودرو نگذارید. در مواقعی که هوا خیلی گرم یا خیلی سرد است از انجام این کار خودداری کنید.
ونلافاکسین و تست اعتیاد
توجه کنید که ونلافاکسین میتواند نتیجه ی تست اعتیاد را مثبت نشان دهد.
اسامی تجاری موجود در ایران
- دپراکسین
- ونلابایوکس
- ونابید
- پنتاکسور
- ونلاکسین
- دپریلکس
- آلونتا
- وکسور
- ونولا
- ونتوس
- فلاکسور
- ولفاکسین
سوالات متداول
ممکن است 1 تا 2 هفته طول بکشد تا تغییراتی را مشاهده کنید. اما معمولا بین 4 تا 6 هفته طول می کشد تا اثرات کامل را احساس کنید. این به این دلیل است که حدود یک هفته طول می کشد تا سطح ونلافاکسین در بدن شما جمع شود و سپس چند هفته بیشتر طول می کشد تا بدن شما با آن سازگار شود و به آن عادت کند.
مصرف ونلافاکسین را فقط به این دلیل که احساس می کنید به علائم شما کمک نمی کند را قطع نکنید. حداقل 6 هفته به دارو فرصت دهید تا اثر کند.
ونلافاکسین بهتر یا بدتر از سایر داروهای ضد افسردگی نیست. با این حال، گاهی اوقات، افراد به یک داروی ضد افسردگی بهتر از دیگری پاسخ می دهند. اگر بعد از 6 هفته بهتر نشدید، با پزشک خود صحبت کنید.
ونلافاکسین می تواند باعث شود کمتر از حد معمول احساس گرسنگی کنید، بنابراین ممکن است با شروع مصرف آن وزن کم کنید. برخی افراد نیز ممکن است متوجه افزایش وزن شوند.
اگر در حین مصرف ونلافاکسین با وزن خود دچار مشکل شدید، با پزشک خود صحبت کنید.
برخی از افراد نمی توانند در حین مصرف این دارو به درستی تمرکز کنند. شاید بهتر باشد در چند روز اول درمان، رانندگی را متوقف کنید تا اینکه بدانید این دارو چه تاثیری در شما ایجاد می کند.
استفاده از حشیش در حین مصرف ونلافاکسین می تواند ضربان قلب سریع ایجاد کند و خواب آلودگی را بدتر کند. این امر به ویژه در افرادی که به تازگی مصرف ونلافاکسین را شروع کرده اند بیشتر است.
متادون می تواند با ونلافاکسین خواب آلودگی را بدتر کند. مصرف این دارو با موارد زیر ممکن است خطرناک باشد:
- محرک هایی مانند MDMA (اکستازی) یا کوکائین
- مواد توهم زا مانند ال اس دی
- مواد روانگردان جدید مانند مفدرون
منابع اصلی این نوشته: healthline, drugs, verywellmind, medicalnewstoday, mayoclinic
نویسنده: مبینا آقایی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
ویرایشگر: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی
سلام یه سوال داشتم من ۱۳ سالمه بخاطر افسردگی و استرس کنکور و درس و فشار خانواده رفتم روانپزشک با تشخیص ای دی اچ دی برام ونلافاکسین ۷۵ و ریتالین تجویز کردند از وقتی مصرف میکنم علاوه بر عوارض جسمی سه بار تا حالا دست به خودکشی زدم قبلشم سابقه داشت ولی فقط یکبار فکر نمیکردم تغییرات رفتاری و تشدید این افکار بخاطر مصرف این قرص باشه تو هیچ مقاله ای ندیده بودم که افراد زیر ۱۸ سال نباید مصرف کنند من الان چیکار باید بکنم نزدیک شیش ماهه دارم مصرف میکنم وابستگی دارم امتحانات پایانیم نزدیکه و میترسم از عوارض چون قطع ناگهانی هم که عوارض شدید تر داره با روانپزشکم در ارتباط نیستم لطفا راهنماییم کنید
سلام خیلی ساده است با یک روانپزشک دیگر ویزیت بشید و با ایشون مشورت کنید، اصلا لازم نیست در چنین شرایطی صبر کنید تا به روانپزشک خودتون دسترسی پیدا کنید، نهایتا سلامتی شما در الویته
واقعا تشکر به خاطر توضیحات جامع و کامل تون بارها من سرچ کردم هیچ سایتی راجع به ونلافاکسین آنقدر توضیح کامل دقیق و آسان که همه افراد جامعه متوجه بشوند را نداده بودند
با تشکر فراوان
روزبه
سلام روزبه عزیز ممنونم از توجه و ظرافتی طبعی که در نظرت بکار بردی، قوت قلب زیادیه برامون، تو این روزهای پر از مطالب و صفحات غیر علمی تلاشمون رو میکنیم که اطلاعات مفیدی تو حوزه روانشناسی در اختیار مخاطب قرار بدیم