در این مقاله قصد داریم درباره یکی دیگر از داروهای ضدافسردگی به اسم فلوکستین صحبت کرده و شما را با ساختار، کارکرد و عوارض این دارو آشنا کنیم. همانطور که مقالات قبل درباره داروی سرترالین یا آسنترا توضیحاتی داده شد، همانطور که احتمالا میدانید این دارو نیز جز داروهای ضدافسردگی از دسته‌ی مهارکننده‌ی باز جذب سروتونین (SSRI) است.

بسیاری از داروهای ضدافسردگی دارای عوارض متعددی هستند؛ گاهی بعضی از این عوارض بیشتر مورد پسند افراد جهت مصرف دارو قرار می گیرد؛ در خصوص فلوکستین بسیاری از افراد از آن برای کاهش وزن و تناسب اندام استفاده می کنند. اگر شما هم جز دسته افرادی هستید که به سمت فلوکستین را برای کاهش وزن سوق داده شده اید. حتما در ادامه این مقاله با این دارو و پیامدهای آن در خصوص خوش اندامی و کاهش وزن همراه شوید؟

غالباً اثر کاهش وزنی این دارو و سایر داروهای ضدافسردگی دسته SSRI ها، موردتوجه عموم قرارگرفته است، که در خصوص داروی فلوکستین بیشتر این اتفاق افتاده است.  اما آیا فلوکستین واقعاً بر کاهش وزن مؤثر است؟ آیا کاهش وزن با چنین دارویی خطرات و عوارض جانبی نخواهد داشت؟ بهتر است قبل از رسیدن به جواب با این دارو، موارد مصرف و عوارض آن در افراد مختلف آشنا شوید، همچنین در تصاویر زیر، سه نوع از فلوکستین را مشاهده می کنید.

داروی فلوکستین چیست؟

داروی فلوکستین (Fluoxetine) که اغلب با نام تجاری پروزاک (Prozac) و سارافم (Sarafem) شناخته‌شده یک داروی ضدافسردگی است که بیشترین استفاده را در درمان افسردگی، اختلالات وسواسی- جبری (OCD) و پرخوری‌های عصبی  دارد.

این دارو نسبت به داروهای ضدافسردگی قدیمی، عوارض ناخواسته‌ی کمتری دارد اما از شایع‌ترین عوارض آن می‌توان به سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، ضعف و خستگی، توهم و رویا های نامعمول، تغییرات خلق‌وخو و لرز اشاره کرد.

مکانیسم اثر فلوکستین

مکانیسم اثر این دارو مشابه داروی سرترالین می باشد، برای اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله “هر آنچه لازم است درباره قرص سرترالین بدانید” رجوع کنید، فلوکستین یعنی از طریق مهار باز جذب سروتونین باعث افزایش این ماده در بدن و بهبود حالات خلقی فرد می‌شود. همچنین دارای تأثیری ضعیف بر باز جذب دوپامین و نوراپی نفرین نیز می‌باشد.

اشکال و دوز دارو و نحوه مصرف

پروزاک یا fluoxetine به ‌صورت کپسول خوراکی در دوز های 10 و 20 میلی‌گرم و به‌صورت شربت در دوز 20 میلی‌گرم در 5 میلی‌لیتر (در ایران) موجود می‌باشد. این دارو را طبق دستور پزشک، معمولاً یک بار در روز صبح، از طریق خوراکی مصرف کنید. اگر این دارو را دو بار در روز مصرف می کنید، ممکن است پزشک به شما دستور دهد که آن را در صبح و ظهر مصرف کنید.

اگر فلوکستین را برای مشکلات پیش از قاعدگی مصرف می کنید، ممکن است پزشک به شما دستور دهد که آن را هر روز در ماه یا فقط 2 هفته قبل از پریود تا اولین روز کامل پریود مصرف کنید. برای کمک به یادآوری، تقویم خود را علامت بزنید.

دوز بر اساس وضعیت پزشکی و پاسخ شما به درمان است. برای کاهش خطر عوارض جانبی، پزشک ممکن است به شما دستور دهد که این دارو را با دوز کم شروع کنید و به تدریج دوز خود را افزایش دهید. دستورالعمل های پزشک خود را به دقت دنبال کنید. این دارو را به طور منظم مصرف کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. برای کمک به یادآوری، آن را هر روز در ساعت معینی مصرف کنید.

حتی اگر احساس خوبی دارید به مصرف این دارو ادامه دهید. بدون مشورت با پزشک، مصرف این دارو را قطع نکنید. برخی از شرایط ممکن است با قطع ناگهانی دارو بدتر شوند. ممکن است لازم باشد دوز شما به تدریج کاهش یابد. در عرض 1 تا 2 هفته باید مقداری بهبود را مشاهده کنید. ممکن است 4 تا 5 هفته طول بکشد تا اینکه شما سود کامل را احساس کنید. اگر وضعیت شما بهبود نیافت یا بدتر شد به پزشک خود اطلاع دهید.

پروزاک در چه مواردی قابل‌مصرف است؟

فلوکستین توسط پزشک معالج ( متخصص روانپزشک ) شما در صورتی که موارد زیر تشخیص داد شود، جهت درمان شما تجویز می شود:

• اختلال افسردگی اساسی (Major Depressive Disorder )
• اختلال وسواسی – جبری(Obsessive-Compulsive Disorder)
• پرخوری‌های عصبی و چاقی ناشی از آن (Bulimia Nervosa)
• اختلال پانیک و اضطراب شدید (Panic Disorder)
• سندروم پیش از قاعدگی (PMDD)
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• انزال زودرس

نکاتی که در زمان مصرف فلوکستین باید بدانید

• مقدار و دوز مصرفی دارو باید توسط پزشک تعیین شود؛ لذا از مصرف خودسرانه و قطع ناگهانی آن بپرهیزید.
• قطع ناگهانی این دارو می‌تواند باعث بروز علائم سندروم ترک دارو در فرد شود که در صورت مشاهده‌ی این علائم باید سریعاً به پزشک مراجعه شود. (می‌توانید جهت اطلاعات بیشتر در مورد سندروم ترک دارو به مقاله‌ی قبل مراجعه فرمایید.)
• پزشک می‌تواند در صورت لزوم مقادیر تجویزشده را به‌تدریج افزایش یا کاهش دهد.
• برای مصرف دارو یک‌زمان معین در روز را در نظر گرفته و هرروز طبق همان زمان دارو مصرف شود.
• اگر یک روز زمان مصرفی دارو را فراموش کردید، به‌محض یادآوری دوز فراموش‌شده را مصرف کنید، ولی از مصرف دو قرص همراه باهم اجتناب کرده و طبق برنامه ی درمانی خود مصرف قرص را ادامه دهید.
• اگر به هنگام مصرف قرص دچار خواب‌آلودگی می‌شوید؛ بهتر است آن را شب‌ها به هنگام خواب استفاده کنید و از فعالیت‌هایی که نیاز به تمرکز و هوشیاری دارند، مثل رانندگی و کار با ابزار آلات پرهیز کنید.
• به خاطر داشته باشید، معمولاً بین 2 الی 3 هفته زمان می‌برد تا دارو شروع به اثر کند.
• طول درمان با این دارو معمولاً طولانی‌ است و باید چندین ماه ادامه یابد تا فرد بهبودی کامل خود را به دست آورد و آثار بیماری از بین برود.
• مصرف این دارو در ابتدا می‌تواند موجب تشدید علائم بیماری شود، به همین خاطر است که در ابتدا دارو با دوز کم تجویزشده و به‌تدریج افزایش می‌یابد.

با عوارض فلوکستین آشنا شوید

در این قسمت سعی شده است که عوارض شایع و نا شایع دارو و راه‌های کاهش آن‌ها بررسی شود. 

عوارض شایع 

عوارض نا شایع:

در صورت بروز هر کدام از عوارض زیر سریعاً به پزشک خود مراجعه کنید:

• خشکی دهان
• سو هاضمه
• تعریق
• تنگی نفس
• ناتوانی جنسی
• رویا های غیرطبیعی
• عوارض پوستی

تداخلات دارویی با فلوکستین

هر دارویی را نمی توان همزمان با داروهای دیگری مصرف کرد، پس حتما قبل از مصرف دارو پزشک معالج خود را در جریان تمامی بیماری‌ها و داروهای مصرفی خود قرار دهید. تجویز هم‌زمان و یا بافاصله کمتر از دو هفته این دارو با مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز که شامل داروهای ایزوکربوکساید، فنلزین، سلژیلین و ترانیل سیپرومین هستند، ممنوع می‌باشد.

فلوکستین می تواند هفته ها پس از آخرین دوز در بدن شما باقی بماند و ممکن است با بسیاری از داروهای دیگر تداخل داشته باشد. قبل از استفاده از هر دارویی، اگر در 5 هفته گذشته فلوکستین مصرف کرده اید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.

سایر تداخلات دارویی مهم:

• کاربامازپین و فنی توئین
• ترامادول
• دیازپام
• تولبوتامید
• سایمتیدین
• دی سولفیرام
• متیلن بلو 
• دولوکستین و ونلافاکسین

این دارو ممکن است با برخی از آزمایش‌های پزشکی/آزمایشگاهی (از جمله اسکن مغز برای بیماری پارکینسون) تداخل داشته باشد و احتمالاً باعث نتایج آزمایش نادرست شود. مطمئن شوید که پرسنل آزمایشگاه و همه پزشکان شما از مصرف این دارو مطلع هستند.

مصرف هم زمان این دارو با داروهای ضد انعقاد همچون وارفارین، داروهای ضدافسردگی همچون آمی تریپتیلین، آموکساپین، کلومیپرامین و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی همچون آسپرین، داروهای مورداستفاده در بیماری دوقطبی مثل لیتیوم، داروهای ضد تشنج، داروهای رایج در درمان میگرن همچون سوماتریپتان باید با احتیاط و با صلاح دید پزشک باشد.

موارد احتیاط در مصرف fluoxetine: 

در هنگام مراجعه به پزشک اگر بیماری یا حساسیتی دارید حتما با پزشک خود اطلاع دهید، در بعضی از اختلالات و بیماری ها مصرف پروزاک یا fluoxetine حتما باید با احتیاط و تایید پزشک باشد، اگر  موارد زیر شامل حال شما می باشد حتما به پزشک خود اطلاع دهید:

• مبتلایان به اختلالات کبدی و کلیوی
• مبتلایان به بروز اختلالات تشنج و حملات صرعی
• افرادی سابقه‌ی بروز حساسیت بیش‌ازحد به داروها دارند
• مبتلایان به دیابت
• مبتلایان بیماری‌های قلبی
• مشکلات خون‌ریزی دهنده
• اختلالات دوقطبی و شیدایی
• افرادی که افکار شدید خودکشی دارند
• افرادی که سابقه‌ی ارثی بیماری گلوکوم (آب‌سیاه) از نوع زاویه بسته در خانواده ‌دارند

مصرف فلوکستین در بارداری و دوران شیر دهی

اگر قصد بارداری دارید، باردار می شوید یا فکر می کنید ممکن است باردار باشید، فوراً در مورد فواید و خطرات استفاده از این دارو در دوران بارداری با پزشک خود صحبت کنید. این دارو وارد شیر مادر می شود و ممکن است اثرات نامطلوبی بر روی شیرخوار داشته باشد. قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.

سوالات متداول درباره داروی فلوکستین

1- آیا این دارو می‌تواند برای کاهش دردهای عادت ماهیانه مؤثر باشد؟

بله این دارو می‌تواند در کاهش برخی از این دردها مؤثر باشد ولی مصرف آن باید با صلاح‌دید پزشک صورت گیرد.

2- عوارض این دارو بعد از 6 ماه در من بروز کرده، آیا لازم است دارو را قطع کنم؟

نیاز به تعدیل دوز دارویی است، به پزشک خود مراجعه کنید.

3- آیا این دارو را می‌توان جهت درمان انزال زودرس مصرف کرد؟

بله ولی داروهای بهتر هم‌جهت رفع این مشکل وجود دارند، در این خصوص حتما باید با پزشک معالج مشورت شود.

4- این دارو را تازه مصرف می‌کنم و حس می‌کنم علائمم بیشتر شده، باید چیکار کنم؟

بیشتر شدن علائم در ابتدای مصرف دارو مربوط به شروع اثربخشی آن است و به ‌مرور زمان برطرف می‌شود، در صورت نگرانی با پزشک معالج خود مشورت کنید.

5- سندروم سروتونین چیست؟

در اثر ازدیاد سروتونین در بدن به دلیل مصرف برخی داروها ممکن است ایجاد شود و معمولاً چند ساعت بعد از مصرف دارو یا افزایش دوز دارو علائم آن‌که شامل بی‌قراری، افزایش فشارخون و ضربان قلب، گیجی، از دست دادن هماهنگی عضلات بدن، تعریق، سفتی عضلات، اسهال و لرز می‌باشد، می‌تواند در فرد بروز کند.

با داروی فلوکستین آشنا شدید؛ همانطور که درابتدای مقاله ذکر شد؛ این دارو باعث کاهش وزن خواهد شد. امیدوارم به جواب سوال خود رسیده باشید؛ اما می توان گفت؛ کاهش وزن با داروهای گروه SSRI با اثر بر روی سروتونین اتفاق میوفتد، که می تواند باعث تغییر در اشتها شود، لذا بی‌اشتهایی و کاهش وزن از عوارض این دارو به شمار می‌روند و چون این عارضه در همه‌ی افراد بروز نمی‌کند و میزان کاهش وزن با این دارو زیاد و متناوب نیست و همچنین مصرف آن در افراد سالم می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی متعدد دارو شود، پس مصرف آن برای لاغری به‌هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود.

برای مطالعه منبع معتبر انگلیسی درباره این داروی روانپزشکی به لینک زیر مراجعه کنید:

https://www.nhs.uk/medicines/fluoxetine-prozac/

بازبینی: دکتر فهیمه حسینی روان پزشک –  امین زندی روانشناس بالینی

پژوهشگر: نگین مدبر دانشجوی پرستاری

ویرایگشر علمی: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی