پاروکستین، داروی درمان اضطراب و افسردگی
پاروکستین چیست؟
پاروکستین (Paroxetine) با نام تجاری پاکسیل (paxil) در بازار عرضه می‌شود. این دارو جزء مهار کننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) می‌باشد و با افزایش سطح سروتونین در مغز، موجب بهبود خلق و خو و کنترل علایم اضطرابی و افسردگی در مراجعین روانپزشکی و روانشناسی که شکایت از مشکلات ناشی از اضطراب ، تنش و افسردگی دارند، می شود.
فهرست مطالب
موارد مصرف پاروکستین
موارد تایید شده فعلی مصرف داروی پاروکستین (در بزرگسالان) برای درمان اختلالات افسردگی اساسی MDD، اضطراب فراگیر GAD، اختلال وسواس جبری OCD، حملات وحشت زدگی Night terror، اختلال استرس پس از سانحه PTSD، اضطراب اجتماعی SAD و اختلال ملال پیش از قاعدگی PMDD است. این دارو ممکن است خلق و خو، خواب، اشتها و سطح انرژی شما را بهبود بخشد و به بازگرداندن علاقه شما به زندگی روزمره کمک کند.
داروی پاروکستین ترس، اضطراب، افکار ناخواسته و تعداد حملات پانیک را از طریق تعدیل و کنترل سطح ناقل سروتونین کاهش می دهد. همچنین می‌تواند انجام کارهای مکرر و وسواس گونه مانند شست‌وشوی دست‌ها، شمارش و بررسی کردن را، کاهش دهد.
مکانیزم اثر
سروتونین به عنوان یک ناقل عصبی در مغز ماده ایست که در صورت کاهش میزان آن، علائم افسردگی و اضطرابی بروز می‌کند. به عنوان یک داروی کلاس SSRI، مکانیسم اثر پاروکستین مسدود کردن ناقل بازجذب سروتونین (SERT) و در نتیجه افزایش غلظت سروتونین سیناپسی است.
اشکال، دوز و نحوه مصرف
پاروکستین آنی رهش به شکل قرص های خط دار ۲۰ میلی گرم و قرص های بدون خط ۱۰، ۲۰ و ۴۰ میلی گرم و محلول های خوراکی ۱۰ میلی گرم بر ۵ میلی لیتر در دسترس است. این دارو حتما زیر نظر روانپزشک (متخصص اعصاب و روان) باید مصرف شود، توصیه می شود که از مصرف سر خود دارو جلوگیری کنید و حتما با پزشک خود مشورت کنید.
دوز مصرف داروی پاروکستین به سن، وضعیت بیماری، پاسخ‌گویی بدن فرد به درمان و سایر داروهایی که مصرف می‌کند؛ بستگی دارد. برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی ممکن است پزشک تجویز مصرف دارو را با دوز پایین شروع کرده و آن را به تدریج افزایش دهد.
به دستورات پزشک خود با دقت عمل کنید و توجه داشته باشید که دوز دارو را به طور خودسرانه به بیشتر از مقدار تجویزی افزایش ندهید. در صورت افزایش دوز مصرفی؛ نه تنها وضعیت بیماری شما سریع‌تر بهبود نمی یابد؛ بلکه خطر ابتلا به عوارض جانبی بیشتر می‌شود.
برای تاثیرگذاری بیشتر داروی پاروکستین به طور منظم از آن استفاده کنید و به یاد داشته باشید که هر روز در ساعت مقرر دارو را مصرف کنید. تفاوت های اصلی SSRI های موجود، عمدتاً نیمه عمر سرمی آنهاست. نیمه عمر پاروکستین ۲۱ ساعت است. همه ی SSRI ها پس از مصرف خوراکی به خوبی جذب می شوند و در عرض ۳ تا ۸ ساعت حداکثر اثر آن بدست می آید. دفع آن از طریق ادرار و مدفوع است؛ و در شیر ترشح می شود.
عوارض جانبی پاروکستین
در صورتی که پزشک داروی پاروکستین را برای شما تجویز کرده است مطمئن باشید فوائد آن بیش از مضراتش بوده است. همچنین لازم است بدانید اکثر افرادی که داروی پاروکستین را مصرف کرده‌اند عوارض جدی این دارو را تجربه نکرده‌اند. عوارض جانبی شایع و نادر به نقل از medscape در جدول زیر آمده است.
|
عوارض شایع (بیشتر از 10 درصد) |
عوارض نسبتا شایع (بین 1 تا 10 درصد) |
|
حالت تهوع (15-24%) بی خوابی (11-24%) خشکی دهان (9-18%) سردرد (17%) آستنیا یا ضعف جسمانی (10-15%) یبوست (10-15%) اسهال (9-12%) سرگیجه (6-14%) اختلال انزال (10-15%) لرزش (4-11%) |
اضطراب (5-10%) تاری دید (5-10%) کاهش اشتها (5-10%) ناتوانی جنسی (2-9%) عصبی بودن (2-5%) پارستزی یا خواب رفتگی بدن (2-5%) هیپومانیا یا حالت های سرخوشی (0.3 تا 2.2%) |
تداخلات دارویی
تداخلات دارویی ممکن است عملکرد و تاثیر داروی پاروکستین را تغییر دهد یا باعث افزایش ریسک بروز عوارض جانبی آن شود. بهتر است تمامی داروهای مصرفی‌تان را با پزشک یا دکتر داروساز در میان بگذارید و بدون صلاح‌دید پزشک شروع به مصرف، قطع یا تغییر دوز داروی پاروکستین نفرمایید.
برخی از محصولاتی که ممکن است با این دارو تداخل داشته باشند عبارتند از: تیوریدازین، سایر داروهایی که می توانند باعث خونریزی/کبودی شوند (از جمله داروهای ضد پلاکت مانند کلوپیدوگرل، NSAID ها مانند ایبوپروفن، “رقیق کننده های خون” مانند وارفارین).
آسپرین می تواند خطر خونریزی را در صورت استفاده با این دارو افزایش دهد. با این حال، اگر پزشک به شما دستور داده است که آسپرین با دوز پایین برای پیشگیری از حمله قلبی یا سکته (معمولاً 162-81 میلی گرم در روز) مصرف کنید، باید مصرف آن را ادامه دهید مگر اینکه پزشک دستور دیگری به شما بدهد.
مصرف مهارکننده های مونو آمین اکسیداز با این دارو ممکن است باعث تداخل دارویی جدی (احتمالاً کشنده) شود. در طول درمان با این دارو از مصرف مهارکننده های MAO (ایزوکاربوکسازید، لینزولید، متاکسالون، متیلن بلو، موکلوبمید، فنلزین، پروکاربازین، رازاگیلین، سافینامید، سلژیلین، ترانیل سیپرومین) خودداری کنید. اکثر مهارکننده های MAO نیز نباید به مدت دو هفته قبل و بعد از درمان با این دارو مصرف شوند. از پزشک خود بپرسید که چه زمانی مصرف این دارو را شروع یا متوقف کنید.
اگر از داروهای دیگری نیز استفاده می کنید که سروتونین را افزایش می دهند، خطر مسمومیت سروتونین افزایش می یابد. به عنوان مثال می توان به داروهای ضد افسردگی خاص (از جمله سایر SSRI ها مانند سیتالوپرام/فلوکستین، SNRI ها مانند دولوکستین/ونلافاکسین)، تریپتوفان و غیره اشاره کرد.
هشدار و نکات پاروکستین
- قبل از استفاده از این دارو، تاریخچه پزشکی خود را به پزشک خود بگویید، به خصوص: سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال دوقطبی، سابقه شخصی یا خانوادگی اقدام به خودکشی، مشکلات کبدی، مشکلات کلیوی، تشنج، سدیم پایین در خون و زخم روده / خونریزی یا زخم معده.
- داروی پاروکستین ممکن است موجب گیجی، ناهشیاری، تاری دید شما بشود. الکل و ماری‌جوانا این حالات را تشدید می‌کند. لذا از رانندگی و فعالیت‌هایی که نیاز به هشیاری دارند تا زمانی که در هشیاری کامل به سر ببرید اجتناب کنید.
- هنگام مصرف پاروکستین از خوردن الکل پرهیز کنید.
- در صورت مصرف ماری‌جوانا با پزشک خود صحبت کنید.
- در بیمارانی که دچار ناراحتی دستگاه گوارش می شوند خوردن دارو با غذا ممکن است سودمند باشد.
- قبل از هر گونه جراحی همه‌ی داروهایی را که مصرف می‌کنید با پزشک یا دندان‌پزشک خود در میان بگذارید.
- داروی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- اگر زمان مصرف داروی پاروکستین را فراموش کردید؛ در اولین زمان ممکن آن را مصرف کنید. اما اگر نزدیک به مصرف دوز بعدی به یاد آوردید که دارو را مصرف نکرده‌اید نیازی به مصرف دو برابر داروی پاروکستین نیست؛ فقط دوز مقرر را مصرف کنید.
- برای نگهداری صحیح داروی پاروکستین آن را در دمای اتاق و به دور از حرارت و رطوبت و خارج از دسترس کودکان قرار دهید.
- توجه داشته باشید که داروی منقضی شده را مصرف نکنید.
پاروکستین در دوران بارداری و شیردهی
در سال ۲۰۰۵ ، FDA هشداری منتشر کرد مبنی بر اینکه در صورت مصرف پاروکستین در ۳ ماهه نخست بارداری، خطر نقایص تولد به ویژه نقایص قلبی افزایش مییابد. پاروکستین را معمولاً نباید در دوران بارداری مصرف کرد اما برای زنانی که قبلاً پاروکستین مصرف میکرده اند، فایده ادامه آن ممکن است بیشتر از خطر احتمالی برای نوزاد باشد. زنانی که تحت درمان با پاروکستین بوده و حامله می شوند یا فکر می کنند حامله اند یا قصد دارند حامله شوند، باید در مورد خطرات احتمالی مصرف پاروکستین در حاملگی با پزشک معالج خود صحبت کنند.
مادرانی که در سه ماه آخر بارداری از داروی پاروکستین استفاده می‌کنند ممکن است علائمی از قبیل مشکل در تنفس و تغذیه، تشنج، سفت شدن و گرفتگی عضلات یا گریه‌های طولانی مدت را در کودکان خود مشاهده کنند. پیش از دستور پزشک مصرف داروی پاروکستین را متوقف نکنید. از پزشک خود راجع به مصرف داروهای دیگری که برای درمان شما مناسب هستند سوال کنید. برای مصرف داروی پاروکستین در دوران شیردهی با پزشک مشورت کنید.
سندروم قطع آنی مصرف SSRI ها
پاروکستین بیش از سایر داروهای SSRI سندروم قطع ایجاد می کند. زیرا در صورت عدم مصرف مداوم، غلظت پلاسمایی دارو به سرعت افت می کند. برای محدود کردن میزان بروز علائم قطع ناگهانی مصرف پاروکستین، باید به تدریج و هر دو یا سه هفته یک بار کاهش داده شود.
قطع ناگهانی مصرف SSRIها به ویژه دارویی مثل پاروکستین یا فلووکسامین که نیمه عمر کوتاه تری دارند با سندرومی شامل سرگیجه، ضعف، سردرد، افسردگی بازگشتی، اضطراب، بی خوابی، ضعف تمرکز، علائم دستگاه تنفس فوقانی، مورمورشدن و علائم شبیه میگرن همراه هستند. این سندروم معمولاً قبل از هفته ششم درمان ظاهر نمی شود و اغلب ظرف سه هفته خود به خود برطرف می شود. در افرادی که هفته اول مصرف داروهای SSRI دچار عوارض گذرا می شوند احتمال بروز علائم قطع دارو بیشتر است.
قطع سریع SSRI ها علائم ترک آزاردهندهای در پی دارند. علائم ترک به خصوص با پاروکستین ممکن است دیده شوند اما با قطع سایر SSRI های دارای نیمه عمر کوتاه هم رخ می دهد.
اسامی تجاری موجود در ایران
- پاکسیل
- پاروکسیت
- پاروکستینا
- لوکسیم
- سروستاپ
- دپاپکس
- رگزوپان
سوالات متداول
دوز فراموش شده را به محض یادآوری مصرف کنید. با این حال، اگر تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش شده را رها کنید و برنامه دوز منظم خود را ادامه دهید. برای جبران نوبت فراموش شده دوز دوز مصرف نکنید
ممکن است تا یک یا دو هفته بهبود چندانی در علائم خود مشاهده نکنید، تا زمانی که پاروکستین شروع به اثر کند. معمولاً بین 4 تا 6 هفته طول می کشد تا اینکه اثر کامل را احساس کنید.
مصرف پاروکستین را بعد از یک یا دو هفته متوقف نکنید، فقط به این دلیل که احساس می کنید به علائم شما کمک نمی کند. حداقل 6 هفته به دارو فرصت دهید تا اثر کند.
به غیر از ننوشیدن الکل در صورت ایجاد احساس خواب آلودگی، هیچ غذا یا نوشیدنی دیگری وجود ندارد که هنگام مصرف پاروکستین از آن اجتناب کنید.
پاروکستین را یک بار در روز، صبح مصرف کنید. بهتر است آن را با غذا مصرف کنید تا معده شما را ناراحت نکند.
پاروکستین ممکن است باعث افزایش وزن شود که در برخی از داروهای ضد افسردگی رایج است. احتمال افزایش وزن با دوزهای بالاتر پاروکستین و زمانی که بیش از 6 ماه از آن استفاده شود، بیشتر است. البته در برخی افراد نیز سبب کاهش اشتها می شود.
منابع اصلی این نوشته: healthline, drugs, verywellmind, medicalnewstoday, mayoclinic
نویسنده: نسرین یوسفی، کارشناس ارشد روانشناسی
ویرایشگر: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
طلاق عاطفی چیست و چگونه رخ میدهد؟
رواندرمانی آنلاین و فواید آن برای ایرانیان مقیم خارج از کشور
مدیریت استرس چیست؟ مدیریت استرس در روانشناسی
فوبیا یا فوبی خاص چیست؟ انواع فوبیا، علائم، علت و درمان
بهزیستی روانشناختی چیست؟ ابعاد بهزیستی روانی
اثربخشی پارکسیتیل بیشتره یا اس سیتالوپرام؟
پاروکستین و اس سیتالوپرام هر دو داروهای ضد افسردگی جدیدی هستند که در شرایط مختلف برای بیمار میتونن تجویز بشن، اثربخشی این دو دارو بسته به بیمار و ژتنیک ایشون و شدت و شرایط بیماری تعیین میشه بنابراین مقایسه اثربخشی این دو دارو بیهوده است چون اصولا برای هر فرد و هر شرایطی فرق میکنن