بوپروپیون؛ همه چیز در مورد قرص ولبان
بوپروپیون چیست؟
بوپروپیون (bupropion)، ولبان یا زیبوترین یک داروی ضد افسردگی است که به عنوان یک آمینوکتون شناخته میشود؛ اختلال افسردگی اساسی (MDD) و اختلال عاطفی فصلی (SAD) را درمان میکند و برای کمک به ترک سیگار نیز از آن استفاده میشود. بوپروپیون با تغییر سطح برخی از مواد شیمیایی بر مغز اثر میگذارد. بوپروپیون اولین بار در سال 1985 برای استفاده ی بالینی در ایالات متحده تایید شد.
فهرست مطالب
موارد مصرف بوپروپیون
بوپروپیون برای ADHD (اختلال نقص توجه-بیش فعالی)، کاهش وزن و افسردگی دوقطبی آزمایش شده است اما تاکنون، شواهد قابل توجه، تنها از افسردگی و ترک سیگار حمایت کرده اند.
مکانیزم اثر ولبان
اکثر داروهای ضد افسردگی، مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) هستند. آن ها سطح سروتونین را در مغز افزایش میدهند اما ولبان متفاوت است؛ آن یک مهارکننده ی بازجذب نوراپی نفرین-دوپامین (NDRI)است. NDRI سطح انتقال دهنده های عصبی نوراپی نفرین (نورآدرنالین) و دوپامین را، افزایش میدهد. عملکرد بوپروپیون پیچیده است و اثرات عصبی آن تنها تا حدی قابل درک است. بوپروپیون علاوه بر اینکه یک داروی ضد افسردگی است، آنتاگونیست گیرنده های نیکوتینی نیز هست یعنی گیرنده هایی که نیکوتین به آن متصل میشود را مسدود میکند و همین باعث میشود که برای ترک سیگار مفید باشد.
اشکال، دوز و نحوه مصرف بوپروپیون
بوپروپیون به صورت قرص و در دوزهای 75، 100 و 150 میلی گرم موجود است. بوپروپیون را دقیقاً طبق دستور پزشک خود مصرف کنید. قرص با رهش طولانی مدت را خرد نکنید، نجوید یا نشکنید؛ قرص را به طور کامل قورت دهید. شما نباید دوز خود را تغییر دهید یا مصرف بوپروپیون را به طور ناگهانی قطع کنید، مگر اینکه در حین مصرف این دارو دچار تشنج شوید.
توقف ناگهانی میتواند باعث علائم ناخوشایند ترک شود. از پزشک خود بپرسید که چگونه با خیال راحت مصرف بوپروپیون را متوقف کنید. اگر بوپروپیون را برای کمک به ترک سیگار مصرف میکنید، ممکن است تا حدود 1 هفته پس از شروع دارو به سیگار کشیدن ادامه دهید. در هفته دوم درمان، تاریخی را برای ترک سیگار تعیین کنید. اگر پس از استفاده از بوپروپیون به مدت حداقل 7 تا 12 هفته، با مشکل ترک سیگار مواجه شدید، با پزشک خود صحبت کنید.
پزشک شما ممکن است یک محصول جایگزین نیکوتین (مانند چسب یا آدامس) را برای کمک به ترک سیگار تجویز کند. مصرف محصول جایگزین نیکوتین را در همان روزی که استفاده از سیگار یا محصولات تنباکو را متوقف کردید، شروع کنید. برخی از افرادی که بوپروپیون (ولبوترین یا زیبان) مصرف میکنند، فشار خون بالایی دارند به‌ویژه هنگامی که از یک محصول جایگزین نیکوتین (پچ یا آدامس) استفاده میکنند بنابراین ممکن است لازم باشد فشار خون شما قبل و در طول درمان با بوپروپیون بررسی شود.
عوارض بوپروپیون
عوارض جانبی شایع و نادر زیبوترین به نقل از medscape در جدول زیر آمده است.
| عوارض شایع (بیشتر از 10 درصد) |
عوارض نسبتا شایع (1 درصد تا 10 درصد) |
|
سردرد (%34-25) خشکی دهان (%28-17) حالت تهوع (%18-1) کاهش وزن (%20-15) بی خوابی (%20-11) بی قراری (%32-2) سرگیجه (%22-6) فارنژیت (التهاب گلو) (%13-3) |
یبوست (%10-5) عفونت (%9-8) درد شکم (%9-2) اضطراب (%7-5) اسهال (%7-5) وزوز گوش (%6-3) لرزش (%6-3) احساس خشم و عصبی بودن (%5-3) بی اشتهایی (%5-3) تپش قلب (%6-2) |
تداخلات دارویی بوپروپیون
بوپروپیون میتواند با سایر داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که ممکن است مصرف کنید، تداخل داشته باشد. تداخل زمانی است که یک ماده، نحوه ی عملکرد دارو را تغییر دهد که این میتواند مضر باشد یا از درست عمل کردن دارو جلوگیری کند. برای جلوگیری از تداخل، پزشکتان باید تمام داروهای شما را با دقت مدیریت کند. حتماً در مورد تمام داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که مصرف میکنید به پزشک خود اطلاع دهید.
داروهایی که نباید با بوپروپیون استفاده کنید
مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)، مانند فنلزین یا سلژیلین. استفاده از این داروها همراه با بوپروپیون میتواند منجر به فشار خون بالا شود. باید حداقل 14 روز، بین استفاده از MAOI و استفاده از بوپروپیون فاصله باشد.
تداخلاتی که خطر عوارض جانبی را افزایش میدهد
مصرف بوپروپیون با برخی داروها خطر عوارض جانبی این داروها را افزایش میدهد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی مانند ونلافاکسین، نورتریپتیلین، ایمی پرامین، دزیپرامین، پاروکستین، فلوکستین یا سرترالین. افزایش عوارض جانبی میتواند شامل تشنج باشد.
- داروهای ضد روان پریشی مانند هالوپریدول، ریسپریدون یا تیوریدازین. افزایش عوارض جانبی میتواند شامل تشنج باشد.
- بتا بلوکرها مانند متوپرولول. افزایش عوارض جانبی میتواند شامل فشار خون پایین باشد.
- داروهای ضد آریتمی مانند پروپافنون یا فلکائینید. افزایش عوارض جانبی میتواند شامل غش و تغییرات در ضربان قلب شما (خیلی سریع یا خیلی آهسته شدن) باشد.
- تئوفیلین. افزایش عوارض جانبی میتواند شامل تشنج باشد.
- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون یا متیل پردنیزولون. استفاده از این داروها همراه با بوپروپیون ممکن است منجر به تشنج شود.
- لوودوپا و آمانتادین. افزایش عوارض جانبی میتواند شامل بی قراری، تحریک پذیری، لرزش، از دست دادن حرکات بدن، سرگیجه، از دست دادن تعادل یا مشکل در راه رفتن باشد.
- داروهای رقیق کننده خون، مانند تیکلوپیدین یا کلوپیدوگرل.
- بنزودیازپین ها، مانند آلپرازولام یا کلونازپام. استفاده از این داروها با بوپروپیون میتواند خطر تشنج را افزایش دهد.
تداخلاتی که میتواند اثربخشی داروهای شما را کاهش دهد
هنگامی که بوپروپیون با داروهای خاصی استفاده شود، ممکن است برای درمان بیماری شما به خوبی عمل نکند. این به این دلیل است که مقدار بوپروپیون در بدن شما کاهش می یابد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- داروهای HIV، مانند ریتوناویر، لوپیناویر یا افاویرنز
- داروهای ضد تشنج مانند کاربامازپین، فنوباربیتال یا فنی توئین.
هشدارهای بوپروپیون
هشدار آلرژی
بوپروپیون میتواند یک واکنش آلرژیک شدید ایجاد کند. علائم میتواند شامل موارد زیر باشد:
- راش
- تورم لب یا زبان شما
- خارش
- کهیر
- تب
- تورم غدد لنفاوی
- زخم های دردناک در دهان یا اطراف چشم شما
- مشکل در تنفس
در صورت بروز این علائم، با 115 تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید. اگر تا به حال به بوپروپیون واکنش آلرژیک داشته اید، دیگر آن را مصرف نکنید.
هشدار تداخل الکلی
اگر هنگام مصرف بوپروپیون، بیش از حد نوشیدنی های حاوی الکل مصرف کنید، خطر تشنج افزایش می یابد. اگر الکل بنوشید اما ناگهان آن را قطع کنید نیز همینطور خواهد بود. اگر الکل مصرف میکنید، با پزشک خود در اين مورد صحبت کنید.
هشدار برای افرادی که شرایط سلامت خاص دارند
- برای افراد مبتلا به اختلال تشنج: این دارو خطر تشنج را افزایش میدهد. در صورت داشتن اختلال تشنجی نباید این دارو را مصرف کنید.
- برای افراد مبتلا به اختلالات خوردن مانند بولیمیا و آنورکسیا: این دارو خطر ابتلا به تشنج را افزایش میدهد. در صورت داشتن اختلال خوردن نباید از این دارو استفاده کنید.
- برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی: این دارو ممکن است وضعیت شما را بدتر کند. در صورت ابتلا به اختلال دوقطبی نباید از این دارو استفاده کنید.
- برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی: اگر مشکلات کلیوی یا سابقه بیماری کلیوی دارید، ممکن است بدنتان نتواند این دارو را به خوبی پاک کند. این باعث میشود سطح بوپروپیون در بدن شما افزایش یابد و عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند. پزشک ممکن است دوز این دارو یا دفعات مصرفش را کاهش دهد.
- برای افراد مبتلا به بیماری کبد: پزشک ممکن است دوز دارو را کاهش دهد.
- برای افراد مبتلا به گلوکوم زاویه بسته (آب سیاه چشم): این دارو میتواند وضعیت شما را بدتر کند.
هشدار برای گروه های دیگر
برای زنان باردار: تحقیقات روی حیوانات حاکی از اثرات نامطلوب برای جنین است. مطالعات کافی بر روی انسان انجام نشده است تا مطمئن شویم که چگونه دارو ممکن است بر جنین تأثیر بگذارد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید با پزشک خود صحبت کنید. این دارو تنها در صورتی باید استفاده شود که منافع بالقوه، خطر احتمالی را توجیه کند. اگر در حین مصرف بوپروپیون باردار شدید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
برای زنان شیرده: این دارو وارد شیر مادر میشود و ممکن است در کودکی که با شیر مادر تغذیه میشود، عوارض جانبی ایجاد کند. اگر به کودک خود شیر میدهید با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است لازم باشد تصمیم بگیرید که شیردهی یا مصرف بوپرویپون را متوقف کنید.
برای سالمندان: ممکن است کلیه ی افراد مسن مانند گذشته کار نکند. این میتواند باعث شود بدن داروها را کندتر پردازش کند. در نتیجه مقدار بیشتری از دارو برای مدت طولانی تری در بدن باقی میماند و این خطر عوارض جانبی شما را افزایش میدهد.
برای کودکان: ثابت نشده است که این دارو برای استفاده در کودکان بی خطر و موثر است.
ملاحظات مهم مصرف بوپروپیون
نحوه نگهداری
- این دارو را در دمای اتاق بین 68 تا 77 درجه فارنهایت (20 تا 25 درجه سانتی گراد) نگهداری کنید.
- بوپروپیون را دور از نور نگه دارید.
- این دارو را در مکان های مرطوب مانند حمام نگهداری نکنید.
مصرف و حمل بوپروپیون در سفر
همیشه داروی خود را همراه داشته باشید. هنگام پرواز، آن را در کیف دستی خود نگه دارید. نگران دستگاه های اشعه ایکس فرودگاه نباشید. آن ها نمیتوانند به داروهای شما آسیب برسانند. همیشه ظروف اصلی دارای برچسب نسخه را با خود حمل کنید. این دارو را در خودروی خود قرار ندهید. در مواقعی که هوا خیلی گرم یا خیلی سرد است از انجام این کار خودداری کنید.
بوپروپیون و تست اعتیاد
توجه کنید که بوپروپیون میتواند نتیجه ی آزمایش شما را مثبت کاذب کند.
اسامی تجاری موجود در ایران
- ولبان ای آر
- ولبان
- زیپیرون
- بوپروبایوکس
- زیبوترین
- زیول
- اسموپیون
- بوپیبان
- دپوبان
- بوپرکسیر
- زیبرانت
سوالات متداول
در اسرع وقت دارو را مصرف کنید، اما اگر تقریبا زمان نوبت بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید. دو دوز را در یک زمان مصرف نکنید.
تا به امروز، هیچ مشکل شناخته شده ای در ارتباط با استفاده ی طولانی مدت از بوپروپیون وجود ندارد. اگر بوپروپیون طبق دستورالعمل استفاده شود، یک داروی ایمن و موثر است.
خواب، انرژی یا اشتها ممکن است در 1 تا 2 هفته ی اول بهبود پیدا کند. بهبود این علائم فیزیکی میتواند یک سیگنال اولیه ی مهم از اثربخشی دارو باشد اما خلق افسرده و عدم علاقه به فعالیت ها ممکن است به 8-6هفته زمان برای بهبودی کامل نیاز داشته باشد.
منابع اصلی این نوشته: healthline, drugs, verywellmind, medicalnewstoday, mayoclinic
نویسنده: مبینا آقایی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
ویرایشگر: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
بازی چگونه به بهبود افسردگیم کمک کرد؟
خشونت و ویدئوگیم
تراجنسیتی از دیدگاه روانشناختی
طلاق عاطفی چیست و چگونه رخ میدهد؟
رواندرمانی آنلاین و فواید آن برای ایرانیان مقیم خارج از کشور
