اختلال شخصیت مرزی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان

اختلال شخصیت مرزی یا Borderline personality disorder) BPD) یک اختلال روانی جدی است که با خلق و خو و احساسات، روابط و رفتار ناپایدار مشخص می شود. قبل تر در مقاله اختلالات شخصیت کلاستر B به اختصار به اختلال شخصیت مرزی پرداخته بودیم اما در اینجا مفصل در مورد علائم، علت ها و درمان آن توضیح می دهیم. اختلالات شخصیت شرایط روانی هستند که در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شوند، در طول سال‌ها ادامه می‌یابند، و زمانی که مدیریت نشوند، می‌توانند باعث آسیب های زیادی به خود و دیگران شوند.

 فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی یا بردرلاین در پردازش یا مدیریت احساسات خود مشکل دارد که می تواند باعث ایجاد حس بی ثباتی و ناامنی شود. این علائم می تواند باعث شود که فرد درگیر رفتارهای تکانشی و ایجاد روابط مشکل دار با اعضای خانواده، افراد مهم، دوستان و آشنایان شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، ترس شدیدی از رها شدن یا بی ثباتی دارند و ممکن است در تحمل تنهایی مشکل داشته باشند.

علائم اختلال شخصیت مرزی

زندگی با اختلال شخصیت مرزی برای هر کس می تواند کمی متفاوت به نظر برسد. با این حال، علائم و نشانه های خاصی وجود دارد که می تواند نشان دهنده وجود اختلال شخصیت مرزی باشد. برخی از علائم و نشانه های رایج عبارتند از:

بی ثباتی عاطفی

• احساس پوچی مداوم
• عصبانیت نامناسب و شدید، مانند از دست دادن کنترل عصبانیت، طعنه یا تلخ بودن، یا دعوای فیزیکی
• احساس جدا شدن از بدن یا خود
• خلق و خوی شدید و نوسانی
• ترس شدید از رها شدن، حتی انجام اقدامات شدید برای جلوگیری از جدایی یا طرد واقعی یا خیالی
• الگویی از روابط شدید و ناپایدار، مانند ایده‌آل کردن ناگهانی و سپس تنفر از شخص

الگوهای آشفته تفکر یا ادراک

• بی ارزش کردن دیگران یا خود، تفکر افراطی سیاه یا سفید
• مشکل در اعتماد به دیگران و ترس غیرمنطقی از قصد دیگران
• تصویر ناپایدار و مخدوش از خود

سایر نشانه های رفتاری

• الگوی روابط افراطی و ناپایدار با خانواده، دوستان، افراد مهم و سایر عزیزان
• تلاش برای جلوگیری از رها شدن، که می‌تواند شامل ترک اول شخص یا شتابزدگی در روابط عاطفی یا فیزیکی با دیگران باشد
• رفتارهای تکانشی، مانند خرج کردن های هیجانی، قمار، رابطه جنسی ناایمن، پرخوری یا سوء مصرف مواد، ترک ناگهانی شغل یا یک رابطه، رانندگی بی احتیاط و…
• رفتارهای آسیب زننده به خود، مانند بریدن دست و تیغ زدن
• افکار یا تهدیدهای خودکشی

اگر با اختلال شخصیت مرزی زندگی می کنید، ممکن است همه، برخی یا فقط تعدادی از علائم و نشانه ها را تجربه کنید. برخی رویدادها یا افراد ممکن است برخی از علائم را تحریک کنند. بسیاری از علائم بوردرلاین می توانند با سایر اختلالات روان مانند دیگر اختلالات شخصیت، PTSD یا افسردگی و دو قطبی، همپوشانی داشته باشند.

علل اختلال شخصیت مرزی چیست؟

تحقیقات بیشتری باید انجام شود تا دلایل قطعی تر این اختلال مشخص شود. گرچه که اختلالات شخصیت نیز مانند سایر اختلالات روانی تک علتی نیستند، محققان فکر می کنند که اختلال شخصیت مرزی توسط ترکیبی از عوامل زیر ایجاد می شود:

رویدادهای استرس زا یا آسیب زا در زندگی: تجربه رویدادهای آسیب زا و استرس زا در دوران کودکی می تواند خطر ابتلا به اختلال شخصیت دوقطبی را افزایش دهد. رویدادهایی مانند:

• عدم مراقبت و تجربه غفلت در کودکی: کودکان در این شرایط اغلب احساس بی اعتباری یا ترس می کند
• خانواده غیرقابل پیش بینی: والدینی که مصرف الکل یا مواد مخدر دارند، والدین غایب و بی توجه
• سوء استفاده: سوء استفاده یا غفلت جنسی، جسمی یا عاطفی
• سوگواری: از دست دادن یکی از عزیزان نزدیک

عوامل ژنتیکی و مغزی: محققان بر این باورند که عوامل ژنتیکی ممکن است در ایجاد شخصیت مرزی نقش داشته باشند. اگر یکی از بستگان نزدیک اختلالات شخصیت به خصوص، شخصی مرزی داشته باشد، به احتمال زیاد سایر نزدیکان هم مبتلا هستند.اما دانشمندان ژن یا مشخصات خاصی در ارتباط با ایجاد اختلال شخصیت مرزی پیدا نکرده اند. شواهدی مبنی بر تفاوت در ساختار و عملکرد مغز در افراد مبتلا به بردرلاین وجود دارد، به ویژه در بخش هایی از مغز که بر کنترل تکانه و تنظیم هیجانی تأثیر می گذارد.

به یاد داشته باشید که یک عامل خطر برای ابتلا به این اختلال، به معنای ابتلا به ان نیست. فقط به این دلیل که شما فاکتورهای خطر را دارید به این معنی نیست که اختلال شخصیت مرزی در شما ایجاد می شود، همانطور که افراد بدون این دلایل هم به هر حال می توانند به آن مبتلا شوند.

تاریخچه واژه “مرزی” در اختلال شخصیت مرزی

اصطلاح مرزی برای اولین بار در سال 1938 توسط روانکاو آمریکایی آدولف استرن معرفی شد. او از آن برای توصیف گروهی از بیماران استفاده کرد که با درمان بهبود نیافته بودند و علائم آنها در طبقه بندی روان پریشی یا روان رنجوری قرار نمی گرفت. در آن زمان اعتقاد بر این بود که افراد مبتلا به روان رنجوری قابل درمان هستند، در حالی که روانپریشی ها غیرقابل درمان هستند. سپس از این اصطلاح برای توصیف افرادی استفاده شد که به نظر می رسید نوعی “اسکیزوفرنی مرزی” را نشان می دهند.

در دهه 1970، درک عمیق تری از اختلال شخصیت مرزی شروع به ظهور کرد. اوتو کرنبرگ، روانکاو از “مرز” برای توصیف یک سازمان شخصیتی بین روان پریشی و روان رنجوری استفاده کرد. افراد دارای سازمان شخصیت مرزی به عنوان کسانی که دفاعهای روانشناختی اولیه دارند، توصیف شدند که مکانیسم‌های دفاعی برای اجتناب از اضطراب هستند. این دفاع ها شامل دوپاره کردن، جداسازی و همچنین فرافکنی است.

برای اطلاعات بیشتر، مقاله مکانیزم های دفاعی و انواع آن را مطالعه کنید

تفاوت اختلال شخصیت مرزی و دو قطبی

دلیل اصلی که برخی  اختلال شخصیت مرزی و اختلال دوقطبی را ممکن است اشتباه بگیرند. این است که هر دو ویژگی مشترک بی‌ثباتی خلقی را دارند. اختلال دوقطبی با تغییر خلق و خو از افسردگی به شیدایی، خلق و خو که با شادی، کاهش نیاز به خواب و افزایش فعالیت مشخص می شود، یا هیپومانیا که شبیه شیدایی است، اما شدت کمتری دارد، همراه است.

شخصیت مرزی همچنین با تغییرات خلقی مرتبط است، که گاهی اوقات اختلال در تنظیم هیجان یا بی ثباتی عاطفی نامیده می شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اغلب می توانند در عرض چند دقیقه از احساس خوب به احساس ناراحتی شدید تغییر کنند. رفتار تکانشی نیز اغلب توسط افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و افراد مبتلا به بوردرلاین تجربه می شود.

پس تفاوت بین اختلال شخصیت مرزی و اختلال دوقطبی چیست؟ برخی از اجزای اصلی این دو را از هم جدا می کنند.

• کیفیت: در حالی که این اختلالات هر دو با تغییرات خلقی مشخص می شوند، کیفیت تغییرات خلقی می تواند بسیار متفاوت باشد. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی تمایل به تجربه شیدایی و افسردگی دارند در حالی که افراد مبتلا به شخصیت مرزی درد عاطفی شدید و احساس پوچی، ناامیدی، خشم، ناامیدی و تنهایی را تجربه می‌کنند.
• زمان: در بوردرلاین، تغییرات خلقی اغلب کوتاه مدت است. ممکن است هر بار فقط چند ساعت دوام بیاورند. در مقابل، تغییرات خلقی در اختلال دوقطبی معمولاً برای روزها یا حتی هفته ها ادامه دارد.
• علت: تغییرات خلقی در شخصیت مرزی معمولاً در واکنش به یک عامل استرس‌زای محیطی است، مانند مشاجره با یکی از عزیزان، در حالی که تغییرات خلقی در اختلال دوقطبی ممکن است غیرعادی رخ دهد.
• نوع: تغییرات خلقی شخصیت مرزی به ندرت شامل شادی و سرخوشی می شود. در بوردرلاین معمولاً تغییر از احساس ناراحتی به احساس خوب است، نه از احساس بد به احساس خلق و خوی بالا یا بالا، که بیشتر در اختلال دوقطبی است.

اختلال شخصیت مرزی و ازدواج

یک راه برای قضاوت در مورد اینکه آیا ازدواج با یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می تواند موفقیت آمیز باشد یا خیر، میزان طلاق است.  داده های تحقیق محدودی در مورد کیفیت ازدواج هایی که در آن یک نفر مبتلا به بوردرلاین است وجود دارد. از تحقیقات انجام شده، یک مطالعه ارتباط مثبتی بین شدت علائم شخصیت مرزی و نارضایتی زناشویی، ارتکاب خشونت زناشویی و اختلالات زناشویی پیدا کرد.

این به این معنی است که هر چه علائم شخصیت مرزی یک فرد شدیدتر باشد (به عنوان مثال، ترس از رها شدن یا تغییرات شدید و مکرر خلق و خو) به احتمال زیاد ازدواج آنها بی نظم و بی ثبات خواهد بود. مطالعه دیگری نشان داد که علائم شخصیت مرزی با مشکل مهارت های حل مسئله ضعیف مرتبط است. تحقیقات نشان داده است که علائم این اختلال با استرس مزمن بیشتر، درگیری های مکرر و رضایت کمتر شریک زندگی در روابط عاشقانه مرتبط است.

علاوه بر این، برخی از کارشناسان معتقدند که کیفیت رابطه تا حد زیادی به شخصیت شریک غیر شخصیت مرزی بستگی دارد. جالب توجه است، تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد افراد مبتلا به علائم اختلال شخصیت مرزی تمایل دارند با شریک‌هایی ازدواج کنند که علائم شخصیت مرزی و دیگر اختلالات شخصیت را نیز گزارش می‌کنند. به نظر می‌رسد زمانی که نه یکی، بلکه هر دو شریک، تغییرات خلقی شدید دارند، رفتارهای تکانشی انجام می‌دهند و احساس ناسالمی نسبت به خود دارند، مدیریت مؤثر یک رابطه حتی دشوارتر خواهد بود.

درمان اختلال شخصیت مرزی

متخصص سلامت روان شما ممکن است یک یا چند درمان را برای بوردرلاین توصیه کند، از جمله روان درمانی، دارو درمانی یا بستری شدن در بیمارستان.

روان درمانی

روان درمانی معمولاً درمان اصلی برای شخصیت مرزی است. البته کسانی که به این اختلال مبتلا هستند، اغلب برای درمان مراجعه نمی کنند و به اختلال خود بینش ندارند. متخصص سلامت روان شما ممکن است یکی از انواع درمان های درمان شناختی رفتاری (CBT)، رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)، طرحواره درمانی، درمان مبتنی بر ذهنیت و روان تحلیل را توصیه کند.

دارو درمانی

دارو اختلال بوردرلاین را کاملا درمان نمی کند، اما می تواند علائم را تسکین دهد. پزشک شما ممکن است علاوه بر درمان روان درمانی برای کمک به تغییرات خلق و خو یا افسردگی، داروهای زیر را نیز تجویز کند:

• داروهای ضد افسردگی برای درمان افسردگی
• داروهای ضد روان پریشی برای درمان علائم تکانشی
• داروهای ضد اضطراب برای درمان اضطراب

درمان برای اعضای خانواده

اعضای خانواده نیز ممکن است از درمان بهره مند شوند. در برخی موارد، درمان‌ها ممکن است اعضای خانواده را کمک کند تا هم شرایط را بهتر درک کنند و هم به ارائه پشتیبانی کمک کنند. همچنین از بروز آسیب های اختلال شخصیت مرزی به خود پیشگیری می کنند.

نویسنده: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی