اختلالات شخصیت کلاستر A، از آشنایی تا درمان

در نوشته قبلی به صورت کامل وارد مبحث اختلالات شخصیت شدیم و طبقه دوم و یا کلاستر B این اختلالات را بررسی کردیم، در این نوشته به طبقه اول اختلالات شخصیت کلاستر A مانند شخصیت پارانوئید میپردازیم که عمدتا با الگوی عجیب و غریب بودن شناسایی میشوند. 10 نوع اختلال شخصیت وجود دارد. آنها به سه دسته اصلی تقسیم می شوند:

• کلاستر A
• کلاستر B
• کلاستر C

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اختلالات شخصیت کلاستر A در ادامه مطلب همراه ما باشید.

اختلال شخصیت چیست؟

اختلال شخصیت یک وضعیت سلامت روانی است که بر نحوه تفکر، احساس و رفتار افراد تأثیر می گذارد. این اختلالات می تواند کنترل احساسات و تعامل با دیگران را سخت کند. این نوع اختلال همچنین شامل الگوهای رفتاری طولانی مدتی است که در طول زمان تغییر چندانی نمی کنند. برای بسیاری از مبتلایان به اختلال شخصیت، این الگوها می تواند منجر به پریشانی عاطفی شود و در مسیر کار، مدرسه یا زندگی روزمره مشکل ایجاد کند.

اختلالات شخصیت کلاستر A چیست؟

مبتلا بودن به یک اختلال شخصیت کلاستر A  به این معنی است که برای شما مشکل است که با افراد دیگر ارتباط برقرار کنید و ممکن است دیگران به عنوان فردی عجیب و غریب یا غیرعادی نگاه کنند. اختلالات شخصیتی گروه A عبارتند از:

• اختلال شخصیت پارانوئید
• اختلال شخصیت اسکیزوئید
• اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

اختلال شخصیت پارانوئید

اولین موردی که از اختلالات شخصیت کلاستر A که به آن میپردازیم، اختلال شخصیت پارانوئید است. یکی از مشخصه ی بیماران مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید شکاکیت و بی اعتمادی دیرپا به همه ی افراد است. مسئولیت این احساسات از نظر آن ها نه به عهده خودشان که بر دوش دیگران است. این افراد اغلب متخاصم، تحریک پذیر و خشمگین، متعصب و جزم اندیش اند.

کسانی که مدارکی دال بر تخلف دیگران از قانون جمع آوری می کنند، افرادی که به همسر خود سوء ظن مرضی دارند، اغلب دچار اختلال شخصیت پارانوئید هستند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است سرد و دور به نظر برسند. ممکن است بدون دلیل قابل تعریف به افراد، مکان ها و چیزها بیش از حد مشکوک به نظر برسند. آنها اغلب برای داشتن روابط با افراد دیگر دچار مشکل می شوند و ممکن است در درک نقش خود در درگیری هایی که پیش می آید مشکل داشته باشند.

شیوع اختلال شخصیت پارانوئید

میزان شیوع اختلال شخصیت پارانوئید ۲ تا ۴ درصد از جمعیت عمومی است. در بستگان بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی میزان بروز اختلال شخصیت پارانوئید بیشتر از افراد دیگر است. این اختلال در مردان شایع تر از زن هاست. اعتقاد بر این است که این اختلال در گروه های اقلیت مهاجران و ناشنوایان بیشتر از جمعیت عمومی است.

تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید

بیماران دچار اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است در حین معاینه روانپزشکی، رسمی به نظر برسند و از اینکه آن ها را مجبور کرده‌اند که از روانپزشک کمک بگیرند؛ ناراحت شوند. تنش عضلانی، ناتوانی در آسوده بودن و منبسط کردن عضلات خود و نیاز به کاویدن محیط برای یافتن سرنخ هایی در آن، ممکن است در این بیماران دیده شود. حالت عاطفی بیمار اغلب جدی ست. برخی از پیش فرض های آنها در بحث‌ها و جدل‌های شان ممکن است غلط باشد اما تکلمشان منطقی است. در محتوای فکرشان از فرافکنی، پیش داوری و افکار انتساب به خود دیده می‌شود.

ملاک های تشخیصی DSM-5 در مورد اختلال شخصیت پارانوئید

A: بی‌اعتمادی و بدگمانی فراگیر نسبت به دیگران.  نیت ها و انگیزه‌های آن‌ها بدخواهانه تعبیر می‌شود. این حالت از اوایل بزرگسالی آغاز شده و در زمینه های مختلف به چشم می خورد و با ۴ مورد یا بیشتر از موارد زیر مشخص می گردد:

1.  بدگمانی به اینکه دیگران استثمارگر، آسیب زننده یا فریبکار هستند.
2.  اشتغال ذهنی به تردیدهای ناموجه و بی‌پایه و اساس درباره وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان و آشنایان.
3.  عدم تمایل برای اعتماد به سایرین به دلیل ترس بی دلیل از اینکه اطلاعات مغرضانه بر ضد وی به کار خواهند رفت.
4.  در پس اظهارات بی غرضانه از آن یا رویدادهای خوش خیم معانی تحقیرآمیز و تهدیدکننده پنهانی بیابد.
5.  کینه جویی پایدار( یعنی اهانت‌ها بی حرمتی ها یا بی اعتنایی ها را نمی بخشد)
6.   تلقی حمله به منش یا شهرت خود که برای دیگران واضح نبوده و به سرعت نسبت به آن ها واکنش خشمگینانه نشان دهد یا به حمله متقابل بپردازد.
7.  بروز بدگمانی های مکرر و بی دلیل درباره وفاداری همسر.

B : حالت مذکور منحصراً در اسکیزوفرنیا، اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی توأم با تظاهرات روان پریشی یا اختلال روان پریشی دیگر رخ نداده و نیز ناشی از اثرات فیزیولوژیکی یک بیماری طبی دیگر نیست.

خصایص بالینی پارانوئید

خصیصه ی بنیادین اختلال شخصیت پارانوئید شکاکیت و بی اعتمادی به دیگران است که تظاهرات آن به صورت تمایلی است نافذ و ناموجه برای تفسیر اعمال دیگران به اعمالی که گویا به قصد تحقیر یا تهدید بیمار انجام شده است. این تمایل در اول بزرگسالی شروع می‌شود و در زمینه‌های مختلفی نمایان می گردد.

 افراد مبتلا به اولین زیرگروه اختلالات شخصیت کلاستر A تقریباً همیشه منتظر آنند که دیگران به طریقی به آنها ضرر برسانند. آن ها در بسیاری از اوقات بی هیچ توجیهی در وفاداری، صداقت دوستان و همکاران خود تردید می‌کنند. اغلب حسادت مرضی دارند و در وفاداری همسر یا شریک جنسی خود بی دلیل شک می کنند. اینگونه بیماران در واقع احساسات خودشان را بهینه سازی می‌کنند و دفاع مورد استفاده آنها فرافکنی است.

 افکار انتساب به خود و خطاهای ادراکی که قابل دفاع منطقی است در این بیماران شایع است. بیماران مبتلا به این اختلال حالت عاطفی محدودی دارند و به نظر می‌رسد که فاقد هر گونه احساس و هیجانی باشند. آن ها از اینکه مستدل و عینی می‌اندیشند به خود می بالند؛ حال آن که چنین نیست. قدرت و منزلت افراد آن ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به آن دقیقاً توجه دارند و اگر کسی را ضعیف و بیمار بیابند و ببینند که اختلال یا نقصی در وضع حالش وجود دارد به وی با دیده ی تحقیر می نگرند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی آدم های فعال و کارآمد به نظر برسند؛ حال آن که اغلب دیگران را فقط می ترساند یا افراد را به جان هم می اندازند.

تشخیص افتراقی

اختلال شخصیت پارانوئید از اختلال هذیانی اغلب بر این اساس قابل افتراق است که هذیان تثبیت شده در اختلال شخصیت پارانوئید وجود ندارد. از اختلال شخصیت مرزی نیز قابل افتراق است چون بیماران پارانوئید به ندرت می تواند مثل بیماران مرزی رابطه ی بیش از حد مداخله جویانه و آشفته با دیگران برقرار کند. سابقه دراز مدت رفتار ضد اجتماعی که در شخصیت ضد اجتماعی دیده می‌شود در بیماران پارانوئید وجود ندارد.

 سیر و پیش آگهی

اختلال شخصیت پارانوئید در برخی از بیماران مادام العمر و در برخی دیگر مقدمه اسکیزوفرنی است. برخی دیگر نیز با پخته ‌تر شدنشان یا با کاهش فشارهای روانی شان صفات بدگمانی خود را وارونه سازی می کنند و به این ترتیب به افرادی بدل می‌شوند که توجهی در خور به اخلاقیات و نوع دوستی از خود نشان می‌دهند. اما بیماران دچار اختلال شخصیت پارانوئید در مجموع تا آخر عمر در کار و زندگی با دیگران مشکلاتی خواهند داشت. مشکلات شغلی و زناشویی هم در این بیماران شایع است.

درمان اختلال شخصیت پارانوئید

روان درمانی: درمان انتخابی، روان درمانی است. درمانگر در تمام برخوردهایی که با اینگونه بیماران دارد باید کاملا صریح و روراست باشد. اگر به دلیل تناقض یا اشتباهی، مثلا به خاطر دیر کردن در جلسه روان درمانی، قصوری از طرف درمانگر انجام شد، بهتر است صادقانه عذرخواهی کند. اگر در دفاع از خود به توجیه کردن بیمار بپردازد؛ درمانگر باید همواره به خاطر داشته باشد که اعتماد و تحمل روابط صمیمانه برای بیماران مبتلا به این اختلال مشکل است.

بیماران پارانوئید معمولاً در گروه درمانی خوب عمل نمی کنند با این حال روان درمانی گروهی برای ارتقای مهارت های اجتماعی و کاهش شکاکیت آن ها از طریق ایفای نقش می تواند مفید باشد. بسیاری از این بیماران رفتار درمانی را که برای پرورش مهارت‌های اجتماعی به کار می‌رود، ممکن است مزاحم و مداخله گر بیابند و تحمل نکنند. رفتار بیماران مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به قدری خطرناک و تهدید کننده است که لازم می شود درمانگر آن را مهار کند یا محدودیت هایی برایش وضع کرد. تعریف درمان در اختلالات شخصیت، صرفا بهبود بهزیستی افراد و مدیریت آن است.

دارو درمانی: برای مقابله با سراسیمگی و اضطراب این بیماران دارو درمانی مفید است. در اکثر موارد داروی ضد اضطراب کافی است، اما گاهی نیز ممکن است لازم باشد از داروی ضد روان پریشی به مقدار کم و به مدت کوتاه استفاده شود تا سراسیمگی شدید یا افکار نیمه هذیانی آن ها قابل تعبیر باشد.

اختلال شخصیت اسکیزوئید، از اختلالات شخصیت کلاستر A

دومین زیرگروه اختلالات شخصیت کلاستر A، اختلال شخصیت اسکیزوئید است و در بیمارانی مطرح می‌شود که الگوی همیشگی زندگیشان انزوای اجتماعی بوده است. از تعامل های انسانی ناراحت می‌شوند، درونگرایی افراطی دارند و حالت عاطفی شان کند و محدود است. دیگران این افراد را آدم های نامتعارف و منزوی می دانند. فردی که مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید است ممکن است بیشتر وقت خود را تنها بگذراند و فعالیت های انفرادی و سرگرمی ها را ترجیح دهد. این اختلال می تواند باعث عدم علاقه در افراد دیگر شود. فردی که این اختلال را دارد ممکن است به دنبال صمیمیت نباشد یا بخواهد روابط نزدیک برقرار کند. آنها ممکن است  در یک زندگی تخیلی یا فانتزی غنی جذب شوند. این افراد در بروز احساساتشان مشکل زیادی دارند.

تحقیقات کمتری در مورد این اختلال نسبت به سایر اختلالات شخصیتی انجام شده است. نویسندگان یک مقاله مطالعاتی در سال 2019 پیشنهاد کردند که بین اختلال شخصیت اسکیزوئید و خودکشی ارتباط وجود دارد. برخی از عوامل، مانند جدایی عاطفی یا زندگی انفرادی، می تواند باعث فشار روانی و افزایش خطر خودکشی شود.

 همه گیر شناسی اسکیزوئید

میزان شیوع اختلال شخصیت اسکیزوئید به درستی تعیین نشده ولی ممکن است در 5/7 درصد از جمعیت عمومی وجود داشته باشد. نسبت جنسی این اختلال نامعلوم است اما در برخی از مطالعات نسبت مرد به زن را در این اختلال دو به یک گزارش کرده اند. افراد مبتلا به این اختلال بیشتر جذب مشاغل انفرادی می شوند که مستلزم حداقل تماس با دیگران است. خیلی از اینها شب کاری را بر کار روز ترجیح می دهند چون دیگر مجبور نخواهند بود با افراد زیادی برخورد داشته باشند.

تشخیص اختلال اسکیزوئید

در معاینه ی روانپزشکی ممکن است به نظر برسد از چیزی ناراحت هستند. آن ها به ندرت تماس چشمی را تحمل می‌کنند. اینگونه بیماران دلشان می‌خواهد مصاحبه هر چه زودتر تمام شود. حالت عاطفی آنها محدود، سرد یا به نحو نابجایی جدی است، شاد و شنگول بودن برای بیمار کار سختی است. تکلم بیمار هدفمند است اما بیشتر جواب های کوتاه به سوال‌ها می دهد و سعی می‌کند در صحبت کردن پیش دستی نکند. اینگونه بیماران گاه صنایع ادبی غیرمعمولی مثلاً استعاره های غریب به کار می‌برند. آن ها ممکن است شیفته ی اشیای بی جان یا مفاهیم ماورای طبیعی باشند. در محتوای ذهنی آن ها احساس صمیمیت ناموجهی نسبت به کسانی که خوب نمی شناسند ممکن است وجود داشته باشد. وضعیت هوشیاری و شناخت اینگونه بیماران سالم است، حافظه شان خوب کار می‌کند.

ملاکهای تشخیص DSM-5 برای اختلال شخصیت اسکیزوئید

الگوی نافذ از بی علاقگی نسبت به روابط اجتماعی و دامنه محدود ابراز هیجانات در موقعیت های بین فردی که از اوایل بزرگسالی آغاز شده و در زمینه های مختلف به چشم می خورد و با ۴ مورد یا بیشتر از موارد زیر مشخص می‌شود:

1. از روابط نزدیک از جمله عضوی از یک خانواده بودن لذت می برد و به آن تمایل دارد.
2. تقریبا همیشه فعالیت های انفرادی را انتخاب میکند.
3. تمایل چندانی به تجربه ی جنسی با شخص دیگری ندارد.
4. از هیچ کاری لذت نمی برد یا فقط از فعالیت‌های بسیار محدودی لذت می برد.
5. به جز بستگان درجه اول هیچ دوست صمیمی و مورد اعتمادی ندارد.
6. نسبت به تحصیل و انتقاد سایرین بی تفاوت است.
7. سردی عاطفی، بی علاقگی یا فقدان عاطفه است.

 B:  منحصراً در سیر اسکیزوفرنیا، اختلال دو قطبی یا اختلال افسردگی توأم با تظاهرات روان پریشی، اختلال روان پریشی دیگر یا اختلال طیف اوتیسم رخ نداده و قابل انتساب به شرایط فیزیولوژیک بیماری طبی دیگر هم نیست.

خصایص بالینی اسکیزوئید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید اشخاصی سرد و نجوش به نظر می‌رسند که خویشتن دار و گوشه‌گیر هستند و هیچ توجهی به اتفاقات روزمره و علایق سایر افراد نشان نمی‌دهند. آنها ظاهری آرام، منزوی و غیر معاشرتی دارند، سرشان در لاک خودشان است و به هیچ وجه نیاز یا اشتیاقی به داشتن پیوندهای عاطفی با دیگران نشان نمی‌دهند. آنها از همه دیرتر به تغییرات موجود در جامعه تن می‌دهند. تاریخچه ی زندگی این افراد نشان می‌دهد که به امور انفرادی علاقه دارند و در مشاغل یک نفره ای که برای دیگران غیرقابل تحمل است، با موفقیت به کار می پردازند.

زندگی جنسی آن ها ممکن است منحصراً در خیال طی شود. مردانی که به این اختلال مبتلا هستند ممکن است هیچ وقت ازدواج نکنند چون نمی توانند با کسی صمیمی شوند اما زن های مبتلا به اختلال اسکیزوئید ممکن است منفعلانه به ازدواج با مردان پرخاشگری که خواهان چنین زن هایی هستند بپردازند. افراد مبتلا به این اختلال شخصیت معمولاً هیچ وقت نمی تواند خشم خود را مستقیماً ابراز کنند اما می‌توانند در امور فارغ از روابط انسانی مثل ریاضیات و نجوم سرمایه عاطفی قابل توجهی صرف کنند. همچنین ممکن است دلبستگی بسیاری به حیوانات پیدا کنند. این ها اغلب مجذوب مواد غذایی و بهداشتی مثل گیاهخواری و خام خواری، نهضت های فلسفی و طرح های مربوط به بهبود وضعیت اجتماعی می‌شوند.

گرچه افراد مبتلا به این اختلال به نظر می رسد که در لاک خود فرو رفته اند و روزها به افراط غرق رویا می شوند، آن ها قابلیت شناخت واقعیت را به هیچ وجه از دست نداده اند و از آنجا که اعمال پرخاشگرانه جای چندانی در مجموعه واکنش های معمول آن ها ندارد، اگر با تهدید یا خطری خواه واقعی و خواه تصوری روبرو شوند، اکثر اوقات غرق در خیالات همه توانی می شوند. این گونه افراد سرد و تودار به نظر می رسند اما گاه اندیشه‌هایی به راستی خلاق و ابتکاری به ذهنشان خطور می کند که می‌توانند آن ها را بپروراند و در اختیار دیگران بگذارند.

تشخیص افتراقی

افتراق اختلال شخصیت اسکیزوئید از اسکیزوفرنی، اختلال هذیانی و اختلال خلقی همراه با خصایص روانپریشانه این است که در اختلالات مزبور برخلاف شخصیت اسکیزوئید علائم روان پریشانه ی مثبت نظیر هذیان و توهم دیده می شود. بیماران مبتلا به این اختلال علیرغم اینکه در بسیاری صفات با مبتلایان به این اختلال اشتراک دارند اما روابط اجتماعی شان بیشتر است، سابقه ی پرخاشگری کلامی دارند و بیشتر ممکن است احساسات خود را به دیگران فرافکنی کنند. بیماران دچار اختلال شخصیت وسواسی جبری و نیز بیماران دچار اختلال شخصیت دوری گزین در محدود بودن حالت هیجانی کاملاً شبیه بیماران مبتلا به این اختلال هستند اما تنهایی برای آن ها ملال‌آور است.

بیماران مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین، دومین زیرگروه اختلالات شخصیت کلاستر A،  هم گرچه افرادی منزوی و گوشه نشینند اما عمیقاً دلشان می خواهد در فعالیتهای اجتماعی شرکت کنند حال آنکه این مشخصه در بیماران اسکیزوئید به هیچ وجه وجود ندارد. تفاوت اختلال اسکیزوئید از اختلال درخودماندگی این است که در اختلال اخیر شدت تخریب به تعاملات اجتماعی و رفتارها و علایق قالبی بیشتر است.

سیر و پیش آگهی اختلال اسکیزوئید

این اختلال معمولا در کودکی شروع می‌شود و مثل همه ی اختلالات شخصیت دیرپا اما الزاماً مادام العمر نیست. معلوم نیست این اختلال در چه درصدی از بیماران تشدید و به اسکیزوفرنی تبدیل می شود .

درمان اسکیزوئید

روان درمانی: درمان بیماران دچار این اختلال شبیه درمان افراد مبتلا به شخصیت پارانوئید است با این تفاوت که تمایل و استعداد بیماران اسکیزوئید برای درون نگری با انتظارات درمانگر همخوانی دارد و اینها ممکن است با درمانگر رابطه ی صمیمی برقرار نکنند اما در روان درمانی فعالانه شرکت کنند. در گروه درمانی بیماران ممکن است تا مدت ها ساکت بمانند اما بالاخره مشارکت می‌کنند. در برابر حملات پرخاشگرانه سایر اعضای گروه به این بیماران که چرا اینقدر ساکت ماندند باید از بیمار دفاع کرد.

دارو درمانی: درمان با مقادیر کمی داروهای ضد روان پریشی، ضد افسردگی و محرک روانی در برخی از بیماران موثر بوده است. داروهای سروتونرژیک ممکن است از حساسیت بیمار به طرد کم کند. بنزودیازپین ها می‌تواند به کاهش اضطراب بین فردی کمک کنند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

و آخرین زیرمجموعه اختلالات شخصیت گروه A، شخصیت اسکیزوتایپال است. مبتلایان به این اختلال حتی به نظر افراد غیرمتخصص هم بسیار عجیب و غریب می آیند. تفکر جادویی، عقاید منحصر به فرد، افکار انتساب به خود، خطاهای ادراکی و گسست از واقعیت  زندگی روزمره ی افراد اسکیزوتایپال هستند. آنها تمایل به داشتن روابط صمیمانه کمی دارند، به دیگران بی اعتماد هستند و اضطراب اجتماعی زیادی را تجربه می کنند. این افراد ممکن است دارای باورها یا خرافات غیرعادی باشند. برای مثال، ممکن است باور داشته باشند که می توانند افکار شخص دیگری را بخوانند.

 همه گیر شناسی

این اختلال در قدیم، 3 درصد از جمعیت را شامل می شد. نسبت جنسی آن معلوم نیست اما در زنان دچار سندروم ایکس شکننده شایعه است. در بستگان تنی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر از گروه‌های شاهد است. به نظر می رسد شیوع این اختلال در جمعیت های بالینی، نادر و در حدود صفر تا 1/9 درصد باشد. اختلال شخصیت اسکیزوتایپی ممکن است در مردان قدری شایع تر باشد.

 سبب شناسی

احتلال شخصیت اسکیزوتایپال ممکن است اولین بار در کودکی و نوجوانی همراه با کناره گیری، روابط نامناسب با همسالان، اضطراب اجتماعی، پیشرفت کم در مدرسه، حساسیت زیاد، افکار و زبان عجیب و غریب و خیالپردازی های غیر عادی اشکار شود. مطالعات فرزندخوانده ها و دوقلوها نشان می‌دهند که خصایص اسکیزوتایپی در خانواده ی بیماران دچار اسکیزوفرنی شایع تر است.

 تشخیص

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی را بر اساس تفکر، رفتار و ظاهر منحصر به فرد بیمار تشخیص می‌دهند. گرفتن تاریخچه ممکن است دشوار باشد چون ارتباط و مکالمه بیمار غیرمعمول است .

ملاک های تشخیصی DSM-5 در مورد اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

از نقایص اجتماعی و بین فردی که باعث ناراحتی و کاهش توانایی برای برقراری روابط نزدیک و نیز تحریفات شناختی و ادراکی و رفتار غیر متعارف از اوایل بزرگسالی آغاز شده و در زمینه‌های مختلف به چشم می‌خورد و با ۵ مورد یا بیشتر از نشانه‌های زیر مشخص می‌شود.

1.  افکار انتساب (به استثنای هذیان های انتساب).
2.  عقاید عجیب و غریب یا تفکر جادویی که رفتار را تحت تاثیر قرار می دهد و با هنجارهای خرده فرهنگ هم‌خوانی ندارد (مانند :عقیده به غیب گویی، تله پاتی یا حس ششم در کودکان و نوجوانان به صورت تخیلی، اشتغالات ذهنی غریب).
3.  تجارب ادراکی نامعقول و غیر عادی از جمله خطاهای حسی جسمی.
4.  تفکر و تکلم عجیب و غریب( مثلامبهم، توام با حاشیه پردازی، استعاره‌ای، بیش از حد مفصل و پیچیده یا قالبی).
5.  بدگمانی یا افکار پارانوئید
6.  عاطفه ی نامتناسب یا محدود
7.  رفتار یا ظاهر عجیب و غریب، نامتعارف یا غیرعادی
8.  فاقد دوستان نزدیک یا افراد مورد اعتمادی به جز بستگان درجه اول است.
9.  اضطراب اجتماعی مفرطی که با آشنایی تقلیل پیدا نمی کند. این اضطراب بیشتر با ترس های پارانوئیدی و بدگمانی مرتبط است تا با قضاوت منفی دیگران درباره ی خود.

B:  منحصراً در سیر اسکیزوفرنیا، اختلال دو قطبی یا اختلال افسردگی توام با تظاهرات روان پریشی، اختلال روان پریشی دیگر، یا اختلال طیف اوتیسم بروز ننماید.

خصایص بالینی

در اختلال شخصیت اسکیزوتایپی تفکر و نحوه ارتباط برقرار کردن مختل شده است. بیماران اسکیزوتایپی گرچه تفکر واضحی ندارند اما کلامشان متمایز یا ویژه است. ممکن است معنایش را فقط خودشان بفهمند. بیماران مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی نیز مثل بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است از احساسات خود باخبر نباشند اما به کشف احساسات دیگران به ویژه حالات عاطفی منفی مثل خشم بسیار حساسند. آنها ممکن است افکار خرافی داشته باشند یا مدعی غیب بینی و داشتن سایر قدرت های فکری و بصیرت های ویژه باشند.

افراد مبتلا به آخرین زیرگروه اختلالات شخصیت کلاستر A معمولا روابط بین فردی مخدوشی دارند و ممکن است اعمال نامناسب از آنها سر بزند. آدم‌های منزوی هستند و دوستی ندارند یا بسیار کم دارند. این‌گونه بیماران ممکن است برخی از خصیصه های اختلال شخصیت مرزی را از خود نشان دهند و در واقع می‌شود این دو تشخیص را همزمان نیز در کسی مطرح کرد. بیماران دچار اختلال شخصیت اسکیزوتایپی اگر تحت فشار روانی قرار گیرند ممکن است از حالت عادی خارج شوند و علائم روان پریشی پیدا کنند اما مدت این علائم معمولاً کوتاه است.

تشخیص افتراقی

ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی را به لحاظ نظری از بیماران دچار اختلال اسکیزوئید و دوری گزین بر این اساس می‌توان افتراق داد که در رفتار، تفکر و ادراک، نحوه ارتباط و مکالمه با مبتلایان به اسکیزوتایپی قرابت هایی وجود دارد که در دو دسته دیگر نیست. همچنین در سابقه خانوادگی اسکیزوتایپی ها، اسکیزوفرنی به وضوح دیده می‌شود که این هم شاید مبنای دیگری برای تمایز آنها از افراد اسکیزوئید و دوری گزین باشد. بیماران مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی نیز به خاطر نداشتن روانپریشی قابل افتراق اند در این ها اگر هم علائم روان پریشی ظاهر شود گذرا و پراکنده خواهد بود.

سیر و پیش آگهی

امروزه این دیدگاه بالینی رایج است که اختلال شخصیت اسکیزوتایپی شخصیت پیش مرضی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی است. در عین حال برخی از بیماران هم در تمام عمر خود به طور ثابت شخصیت اسکیزوتایپی دارند و علیرغم همه غرابت هایی که دارند ازدواج می‌کنند و شغلی در پیش می‌گیرند

 درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

روان درمانی: اصول درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپی در اساس تفاوتی با اصول آن در اختلال اسکیزوئید ندارد جز اینکه با بیماران دسته اول باید برخورد دقیق و محتاطانه داشت. این بیماران الگوهای فکری ویژه‌ای دارند و برخی در فرقه های مختلف آیین های قدیم مذهبی و جشن ها و مراسم جادویی و مافوق طبیعی فعال می‌شوند.

دارو درمانی: داروهای ضد روان پریشی برای مقابله با افکار انتساب به خود، خطاهای ادراکی و دیگر علائم این اختلال ممکن است مفید باشد و می توان آنها را در ترکیب با روان درمانی به کار برد.

پژوهشگر: نسرین یوسفی، کارشناس ارشد روانشناسی

ویرایشگر علمی: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

بازبینی: امین زندی روانشناس بالینی