روانشناسی شخصیت های دردسرساز و دشوار و نحوه برخورد با آنها

روانشناسی شخصیت های دردسرساز و ناسازگار بسیار جالب است. آنها مسئولیت خویش را در بروز مشکلاتشان نمی بینند و به جای آن خود را با فرافکنی و عدم مسئولیت پذیری در شرایط های مختلف زندگی که بار اصلی آن بر دوش دیگران است، مشغول می كنند. در این مقاله به بررسی روانشناسی شخصیت این افراد و تیپ های رفتاری آنها میپردازیم، ویژگی های اساسی شخصیت های دردسرساز را توصیف می کنیم. به طوری که می توانید از آنها آگاهی داشته باشید تا از ارتباط با چنین افرادی اجتناب کنید و یا به طور موثرتری با آنها مقابله کنید. (لازم به ذکر است الگوهای شخصیتی لزوما به معنای داشتن اختلالات شخصیتی و آنچه در روانپزشکی و روانشناسی بالینی بعنوان اختلال تلقی میشود نیست، بلکه فقط به معنای وجود رگه های شخصیتی ناسازگار میباشد).

ویژگی های شخصیت های دردسرسازو دشوار

در ابتدا باید بدانید که این افراد در برخی الگوهای (رگه) شخصیتی و رفتاری مشترک هستند، به طور مثال:

1. اکثرا به دنبال سرزنش دیگران هستند
2. ساختار تفکر آنها به صورت همه یا هیچ و یا صفر و یکی است
3. احساس های شدید غیر قابل کنترل را از خود بروز می دهند
4. رفتار های شدید غیر قابل کنترل را از خود نشان می دهند
5.  آنها عمدتا از مدل ناسازگار احساس – فکر و رفتار خود آگاه نیستند

همانطور که در بالا ذکر شد، برخی افراد ممکن است فقط دارای چنین صفات (رگه) شخصیتی باشند و برخی دیگر واجد شرایط اختلال روانپزشکی باشند. حضور چنین صفات شخصیتی در فرد می تواند ارتباط با این افراد را بسیار دشوار کند، اما آگاهی به این مسایل سبب کنترل و اجتناب از شرایط های دشوار بین فردی خواهد شد.

شخصیت های دردسرساز چگونه رفتار می کنند؟

در اینجا مروری مختصر درباره الگوهای معمول رفتار ناسازگار روانشناسی شخصیت این افرادی ارایه میدهیم:

• چنین افرادی میتوانند بسیار جذاب و فریبکارانه رفتار کنند، این در حالی هست که برای رسیدن به اهداف خود به شدت بی رحم هستند، تا آنچه را میخواهند به دست آورند. آنها دیگران را به خاطر کند کردن مسیرشان و یا قرار گرفتن در مسیر اهدافشان سرزنش میکنند، به دیگران و حتی افرادی مثل خود وفادار و متعهد نیستند. چنین افرادی در صورت شکست در رابطه، شروع به آزار و اذیت فرد مقابل میکنند، زیرا در نظام تفکری آنها فرد مقابل مقصر اصلی تمام پیشامدهاست.
• چنین افرادی برای ایجاد و یا حفاظت از رتبه، موقعیت و یا مقام خود به راحتی دیگران را در محافل خصوصی و یا عمومی تحقیر میکنند. در شرایط عاطفی رفتاری دو سو گرایانه دارند، یعنی آنکه هم فرد مقابل را بسیار پایین تر از خود میبینند و هم از وی انتظار رابطه عاطفی بر اساس معیارهای مورد نظر خود دارند. آنها ادعا می کنند که رفتار آنها توجیه شده است، زیرا دیگران به نحوی غیرمنصفانه رفتار می کنند.
• در روابط نزدیک خود به صورت بسیار وابسته عمل میکنند. با این حال، دیر یا زود آنها با شرکای خود، فرزندان ، والدین ، همکاران، کارفرمایان و دیگران به عنوان اهداف سرزنش و تحقیر در صورت عدم پذیرفته شدن برخورد خواهند کرد. خشونت آنها می تواند کاملا خطرناک باشد و به شکلهای جسمی ، احساسی ، قانونی، مالی و غیره بروز کند.
• به اطرافیان خود مشکوک هستند و معتقدند خطراتی در دوستی و روابط خانوادگی آنها وجود دارد. بر این باور هستند که کسانی که در اطراف آنها قرار دارند، به آنها آسیب می رسانند، به همین دلیل ممکن است حتی پیش از آسیب خوردن به دیگران آسیب بزنند. به سادگی دچار احساس بی عدالتی در حق خود از سمت دیگران میشوند.
• این نوع شخصیت اغلب با داستان های عاطفی بی پایان همراه است. اعتقاد دارند که روابط عاطفی همیشه و هر لحظه باید بسیار عمیق باشد، به همین دلیل از هر رفتار سطحی در رابطه به شدت آسیب میخورند و رفتاری شدید نسبت به آن شرایط نشان می دهند. همیشه باید مرکز توجه باشند و در صورت عدم بر آورده شدن چنین انتظاری شدیدا واکنش نشان می دهند. در صورت ملاقات با افرادی که خصوصیات شبیه آنها را دارند، احساس خشم و تنفر به آن فرد می کنند.

توجه داشته باشید که هیچ کدام از الگوهای روانشناسی شخصیت ناسازگار بالا ارتباطی با هوش افراد و توانایی های هوشی نظیر هوشبهر IQ و هوش هیجانی EQ افراد ندارد و در هر جامعه و موقعیت جغرافیایی به چشم میخورد.

شخصیت و ویژگیهای خود را با تست شخصیت شناسی آیزنک بهتر بشناسید.

برخورد با شخصیت دشوار

در اینجا چند ایده وجود دارد که چگونه می توانید با افراد دشوار زندگی خود کنار بیایید:

1. سعی نکنید آنها را تغییر دهید
   وقتی با یک فرد دشوار ملاقات می کنیم، یا اگر در خانواده یا حلقه دوستان خود شخصیت های دردسرساز داریم، غریزه ما این است که سعی کنیم او را تغییر دهیم. در واقع، وقتی سعی می‌کنید کسی را تغییر دهید، او از شما رنجیده می‌شود و احتمالا بدتر می‌شود. هیچ کسی بدون اراده و خواست خودش تغییر نمی کند.
2. اجازه ندهید آسیب رسان باشند
   برخی از افراد دشوار می توانند سمی باشند. افراد سمی می توانند منفعل، تهاجمی، بدجنس یا آسیب رسان باشند. بنابراین، اگر مجبور به مقابله با آنها هستید، می توانید بفهمید که ریشه رفتار آنها از کجا می آید و سپس فاصله خود را حفظ کنید. روابط سمی مضر هستند. بنابراین، باید با احاطه کردن خود با دوستان دیگر، کمتر دیدن آنها، این کار را برای حداقل زمان انجام دهید، یک مرز ایجاد کنید.
3. دفاعی عمل نکنید
   شما طبیعتاً از گفتن چیزهای ناپسند یا چیزهایی که می‌دانید درست نیستند، لذت نمی‌برید. شما می خواهید از خود دفاع کنید؛ اما طرف مقابل آنقدر از نظر احساسی هیجان زده است که کمکی نمی کند. به یاد داشته باشید، این مربوط به شما نیست. آن را شخصی نگیرید.
4. نیاز پنهان آنها را شناسایی کنید
   زمانی که برای گوش دادن به شخصیت های دردسرساز وقت می‌گذارید، یا در مورد وضعیت با او صحبت می‌کنید، متوجه می‌شوید که یک نیاز پنهانی وجود دارد که او دارد. به عنوان مثال، ممکن است این شخص موقعیت های دراماتیکی داشته باشد، مانند از دست دادن والدین، داشتن فرزند بیمار یا طلاق؛ و برای کنار آمدن، این شخص استرس خود را از هر کسی که از مسیر او عبور می کند، تخلیه می کند.
5. اگر همه چیز شکست خورد، از موقعیت اجتناب کنید
   در برخی موارد، این می تواند یک گزینه مناسب باشد. من اغلب از خودم می‌پرسم “اگر با آن مقابله نکنم، این مشکل از بین خواهد رفت”. اگر پاسخ مثبت است، چرا باید برای آن وقت و انرژی صرف کنم.

نویسنده: امین زندی، روانشناس بالینی

ویرایشگر علمی: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی