چرا تقویت هوش هیجانی مهم است؟ روش های تقویت آن

هوش هیجانی (EQ یا EI) توانایی درک، تفسیر، نشان دادن، کنترل، ارزیابی و استفاده از احساسات برای برقراری ارتباط با دیگران و ارتباط موثر و سازنده با آنهاست. برخی از کارشناسان معتقدند که هوش هیجانی برای موفقیت در زندگی مهمتر از IQ است. این توانایی برای بیان و کنترل احساسات ضروری است، اما توانایی درک، تفسیر و پاسخ به احساسات دیگران نیز ضروری است.

در مقاله‌ی تخصصی قبلی منطق ، با مفهوم هوش هیجانی و مولفه های آن آشنا شدیم. حال بیایید از اهمیت و تقویت هیجانی که یکی از مهمترین مهارت های زندگی است، صحبت کنیم. اگر یادتان بیاید، گفته بودم که مراجع من، گاهی از تعریف احساساتش عاجز بود و توانایی مدیریت هوش هیجانی را نداشت. او پس از آشنایی با این مفهوم متوجه شد که هوش هیجانی تاثیر شگرفی در زندگیش داشته و دارد. جالب اینجاست که همین مراجع سعی کرد قدمی در راستای تقویت هوش هیجانی خود بردارد. من هم که از این مسئله خوشنود بودم، پیشنهاد دادم که بهتر است در ابتدا با اهمیت این مفهوم و ویژگی‌های افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند بپردازد.

فهرست مطالب

• اهمیت هوش هیجانی
• ویژگی های افراد با هوش هیجانی بالا
• تقویت هوش هیجانی و تکنیک های افزایش هوش هیجانی
• نتیجه گیری در مورد هوش هیجانی

برای شرکت در آزمون هوش هیجانی، کلیک کنید

اهمیت هوش هیجانی

هوش هیجانی (EI) نقطه‌ای را تشکیل می‌دهد که در آن شناخت و احساسات به هم می‌رسند، ظرفیت ما را برای انعطاف‌پذیری، انگیزه، همدلی، استدلال، مدیریت استرس، ارتباط، و توانایی ما برای خواندن و هدایت انبوهی از موقعیت‌ها و تعارض‌های اجتماعی را تسهیل می‌کند. EI مهم است و اگر پرورش داده شود، فرصتی برای دستیابی به یک زندگی کاملتر و شادتر فراهم می کند.

داشتن سطح بالایی از هوش هیجانی به شما این امکان را می دهد که با دیگران همدلی کنید، ارتباط موثر برقرار کنید و هم از خود و هم از نظر اجتماعی آگاه باشید. نحوه واکنش ما به خود و دیگران بر محیط خانه و کار ما تأثیر می گذارد. زندگی در این دنیا به معنای تعامل با انواع مختلف افراد و همچنین تغییرات و شگفتی های مداوم است. باهوش بودن از نظر عاطفی کلید پاسخگویی شما به آنچه زندگی به ما می دهد است. همچنین یکی از مؤلفه‌های کلیدی دلسوزی و درک دلایل عمیق‌تر پشت اعمال دیگران است.

EI به ویژه زمانی مهم است که با موقعیت های استرس زا مانند درگیری، تغییر و موانع سر و کار دارید. در این مواقع، مهم است که به یاد داشته باشیم که مهربانی را تمرین کنیم، و ارتباط با احساساتمان می تواند به ما در انجام این کار کمک کند.

1. برخورد با موقعیت های تهدید کننده و خطرناک: محققان به این نتیجه رسیدند، افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند، می توانند موقعیت های خطرناک را سریع تر شناسایی کرده و واکنش نشان دهند.
2. خشنودی و شادی: افرادی که مسئولیت پذیر و سالم هستند، هوش هیجانی بالایی دارند. این مهارت و خودشناسی فرد را یاری می دهد تا به ریشه احساسات خود دست یابند و بتوانند آن را مدیریت کنند.
3. کمک به دیگران: تقویت هوش هیجانی به افراد کمک می کند تا نیازهای دیگران را درک کنند و حداقل با آنان همدلی کنند. همان طور که پیش تر گفته شد، همدلی یکی از مولفه های اصلی هوش هیجانی به شمار می رود. با بهره گیری از هوش هیجانی می توان فهمید که احساسات و نیازهای دیگران به یکدیگر شبیه نیست و چنین نگاهی باعث می شود که تفاوت های خود و دیگران را بهتر درک کرد.
4. ایجاد حس مسئولیت پذیری: تقویت هوش هیجانی به افراد کمک می کند که مسئولیت پذیرتر باشند.

افراد به جای اینکه تصور داشته باشند که دیگران احساسات آنها را کنترل می کنند، به این نتیجه می رسند که هرکس باید مسئولیت احساسات و عواطف خود را بپذیرد. برای مثال: به جای آنکه بگویند «او مرا عصبانی کرده» خواهند گفت که من عصبانی شدم.

تست هوش هیجانی بار آن

ویژگی های افراد با هوش هیجانی بالا

هوش هیجانی مجموعه ای از مهارت ها و رفتارهایی است که می توان آن ها را آموخت و توسعه داد. در اینجا برخی از علائم مشخص از افراد با EQ پایین و آنهایی که EQ بالا دارند، آورده شده است. افراد با EQ پایین:

• اغلب احساس می کند که سوء تفاهم شده است
• راحت ناراحت می شوند
• سریع تحت تأثیر احساسات قرار می گیرند
• در قاطع بودن مشکل دارید

در جلسات پیشین با مراجعم در مورد ماهیت هوش هیجانی و اهمیت آن صحبت کردیم. همین طور سعی کردیم موانعی که باعث پایداری مشکلات در این حوزه می شود را با کمک یکدیگر از میان برداریم. حال با طرح پرسش مراجع به مبحث زیر می پردازیم. برخی از ویژگی های این افراد را با هم بررسی می کنیم:

1. آنها کمال گرا نیستند: کمال گرایی می تواند مانع بزرگی برای دست یابی به اهداف باشد. به این معنی که فرد کمال گرا در شروع به کار اغلب دچار مشکل می شود وکارهایش را به تعویق می اندازد. اما فردی با هوش هیجانی بالا، می داند نمی تواند وظایف خود را همیشه در حد اعلا انجام دهد. بنابراین با اطلاع از این واقعیت به سوی اهداف خود حرکت می کند و اگر در این راه شکست خورد، از شکستش درس می گیرد.
2. این افراد بین کار و زندگی خود تعادل ایجاد می کنند: کار مدوام و عدم مراقبت از خود موجب آسیب دیدن فرد و کاهش عملکرد وی در زندگی اش می شود. برای دستبابی به یک زندگی سالم باید بین کار و زندگی تعادل ایجاد کرد.
3. کسانی که هوش هیجانی بالایی دارند، مرزهای خود را مشخص می کنند: این افراد توانایی این را دارند که مرزهایی را برای خود مشخص کنند. هم چنین از قدرت نه گفتن بالایی برخوردار هستند. می دانند که با نه گفتن می توانند از استرس بیش از حد جلوگیری کنند.
4. این افراد به یک راه حل اکتفا نمی کنند: برای حل یک مسئله تنها به یک راه حل اکتفا نمی کنند و به دنبال راه حل های مختلف می روند.

تقویت هوش هیجانی

بگذارید این مبحث را با یک مثال شروع کنیم: در حال رانندگی هستید و به تابلوی ایست نزدیک می شوید، چه می کنید؟ به نظر شما چرا با دیدن این تابلو می ایستید و حرکت نمی کنید؟

به این سوال می توان به دو گونه پاسخ داد:

1. توقف شما می تواند به جهت جریمه نشدن یا توجه به هنجارهای اجتماعی موجود در جامعه باشد. اما پاسخ اصلی را می توان این گونه توضیح داد، توقف شما برای ارزیابی موقعیت خودتان بوده است بدین صورت که در ابتدا شما می خواهید موقعیت فعلی را ارزیابی کرده و بعد حرکت کنید که این توقف و ارزیابی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

هنگامی که ما با طوفانی از هیجانات رو به رو می شویم باید برای لحظه ایی همه چیز را متوقف کنیم و سعی کنیم تا موقیعت پیش آمده و هیجانات را ارزیابی کنیم. این توقف به ما این امکان را می دهد تا به هیجان و عواقب هیجانی مورد نظر بیشتر بیندیشیم. متاسفانه در شرایط واقعی این را تجربه نمی کنیم و شتاب زده عمل می کنیم.

2. حال اگر این علامت ایست را که حاکی از این تأمل است، ملکه ذهن کنیم، یعنی بخش فعالی باشد که امکان دسترسی به آن، مورد فراموشی واقع نشود، این معنا می تواند نقش برجسته ای را در مدیریت هیجانی ایفا کند. به عبارت دیگر، زمانی که سیلاب هیجان ها حمله خود را آغاز می کند و ما زیر رگبار هیجان ها قرار می گیریم، به یادآوردن این علامت، می تواند مانع از عمل آنی شود. در این حالت این سؤالات را از خود می پرسیم:

«چه اتفاقی خواهد افتاد اگر خشم من، فعل مرا ایجاد کند؟»

«ثمرات این هیجان، چه خواهد بود»؟ «عواقب عمل مبتنی بر این هیجان، چه خواهد بود؟»

این بازنگری آگاهانه، ما را از گزنه های هیجانی و تأثیرات مسموم آن در عمل، آگاه می کند.

انجام تست روانشناسی هوش هیجانی

تکنیک های افزایش هوش هیجانی

یه خبر خوب این است که نحوه واکنش ما به خود و دیگران قابل بهبود است. همه ما می توانیم برای اعتماد به نفس بیشتر و هوش هیجانی بالاتر کار کنیم. در اینجا چند راه وجود دارد:

خود آگاهی و افزایش هوش هیجانی

برای افزایش هوش هیجانی، به نحوه پاسخ مردم هنگام صحبت کردن و به واکنش خود در هنگام صحبت دیگران توجه کنید. آیا برای قضاوت عجله دارید؟ آیا بیان صورت یا زبان بدن شما یک چیز را بیان می کند در حالی که کلمات شما (یا کمبود کلمات) چیز دیگری را بیان می کنند؟ به سادگی با توجه به کلمات، عبارات و احساسات منفی ما و انجام تنظیمات، می توان پیشرفت های آسانی را ایجاد کرد.

از زبان مثبت استفاده کنید

 آنچه می گوییم بر افکار و اعمال ما و همچنین احساسات دیگران تأثیر می گذارد. با تمرکز بر نکات مثبت و استفاده از کلماتی که خود و دیگران را به جلو می برد، مسئولیت محیط خود را بر عهده بگیرید.

زود نا امید نشوید

 بپذیرید که هرکسی با شکست‌ها و مشکلات موقتی مواجه است. به دنبال تغییر جهت باشید تا به راه خود ادامه دهید یا در مسیری جدید انرژی پیدا کنید.

کاهش استرس و تقویت هوش هیجانی

 وقتی همه چیز کمی دیوانه کننده باشد، احساسات منفی می توانند خیلی سریعتر ظاهر شوند و کنترل آنها سخت تر می شود. مطمئن شوید که زمانی برای استراحت دارید. استراحت کنید و فعالیتی را انجام دهید که از آن لذت می برید.

همدلی و تقویت هوش هیجانی

 قبلا گفته بودیم و باز هم خواهیم گفت. مهربانی نیاز به تمرین دارد. به دنبال راه هایی برای نشان دادن شفقت و همدلی با دیگران باشید، حتی زمانی که احساس می کنید آنها لیاقت آن را ندارند. و اگر نیاز به طلب بخشش دارید، آن را انجام دهید.

مسئولیت احساسات خود را بپذیرید

برای تقویت هوش هیجانی احساسات و رفتار شما از شما نشأت می گیرد، آنها از شخص دیگری نشأت نمی گیرند و هنگامی که مسئولیت احساس و رفتار خود را بپذیرید، تأثیر مثبتی در تمام زمینه های زندگی شما خواهد داشت.

تقویت هوش هیجانی، یک فرآیند مادام العمر

درک کنید و به یاد داشته باشید که هوش هیجانی چیزی است که شما آن را توسعه می دهید و نیاز به بهبود مستمر دارد. این یک تمرین مادام العمر است و نباید انتظار داشت که بتوان یک شبه آن را بهبود بخشید.

تقویت هوش هیجانی و ارتباط مقتدرانه

ارتباط قاطعانه بدون اینکه بیش از حد تهاجمی یا بیش از حد منفعل به نظر برسد، راه زیادی را به سمت کسب احترام می برد. افراد با هوش هیجانی بالا می دانند که چگونه نظرات و نیازهای خود را به طور مستقیم در میان بگذارند و در عین حال به دیگران احترام بگذارند.

مهارت گوش دادن فعال

در مکالمات، افراد با هوش هیجانی به جای اینکه منتظر نوبت صحبت خود باشند، خوب گوش می دهند. آنها قبل از پاسخ دادن مطمئن می شوند که آنچه گفته می شود را می فهمند. آنها همچنین به جزئیات غیرکلامی یک مکالمه توجه می کنند. این از سوء تفاهم جلوگیری می کند، به شنونده اجازه می دهد تا به درستی پاسخ دهد و به شخصی که با او صحبت می کند احترام می گذارد.

انتقاد صحیح

بخش مهمی از افزایش هوش هیجانی شما این است که بتوانید انتقاد کنید. افراد با EQ بالا، به جای آزرده شدن یا حالت تدافعی، چند لحظه وقت می‌گذارند تا بفهمند انتقاد مشکل از کجا می‌آید، چگونه روی دیگران یا عملکرد خودشان تأثیر می‌گذارد و چگونه می‌توانند به طور سازنده مشکلات را حل کنند.

نتیجه گیری در مورد هوش هیجانی

هوش هیجانی، مجموعه‌ای است از استعدادها و توانایی‌هایی است که فرد را قادر می‌سازد کنترل احساسات، هیجانات و عواطف شخصی خود را به دست گیرد. او با تقویت هوش هیجانی ضمن استفاده از منطق در تصمیم‌گیری‌ها، از عواطف خود نیز استفاده خواهد کرد. به‌شرط آن‌که بتواند در زمان مناسب و به نحوی مطلوب، احساسات خود را مدیریت نماید.  افراد با هوش هیجانی و همدلی کمتر، فقط باید تمرین کنند که خودآگاه تر باشند و از نحوه تعاملشان با دیگران آگاه باشند. با استفاده از این مراحل، به خوبی در راه افزایش سطح هوش هیجانی خود خواهید بود.

پژوهشگر: گل آرا شریعت، روانشناس و مشاور

ویرایش: امین قیاسی، کارشناس محتوا، یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی