کاربامازپین؛ عوارض، موارد مصرف، تداخلات، هشدارها
کاربامازپین چیست؟
کاربامازپین (Carbamazepine) یک داروی ضد تشنج است. این دارو با کاهش تکانه های عصبی که باعث تشنج و درد عصبی (در نورالژی عصب سه قلو و نوروپاتی دیابتی) می شوند، اثر می گذارد. همچنین کاربامازپین برای درمان اختلال دوقطبی نیز استفاده می شود. این دارو در سال 1953 توسط والتر شیندلر، در سوییس کشف شد. کاربامازپین اولین بار در سال 1963 در همان سوئیس، با نام تجاری تگرتول (Tegretol) به بازار عرضه شد. سپس از 1965 در انگلستان و از 1968 در ایالات متحده تایید شد.
فهرست مطالب
موارد مصرف کاربامازپین
کاربامازپین برای درمان صرع استفاده می شود. همینطور میتوان آن را برای دردهای عصبی ناشی از دیابت (نوروپاتی دیابتی) یا یک وضعیت دردناک در صورت به نام نورالژی سه قلو نیز، مصرف کرد. همچنین کاربامازپین برای درمان اختلال دوقطبی هم تجویز می شود (زمانی که سایر داروها تاثیری نداشته باشند).
مکانیزم اثر کاربامازپین
کاملا مشخص نیست که کاربامازپین، چگونه صرع یا درد عصب سه قلو را درمان می کند اما این اثبات شده است که جریان سدیم را در مغز و بدن شما مسدود می کند و موجب کاهش فعالیت الکتریکی غیر طبیعی بین سلول های عصبی می شود.
اشکال، دوز و نحوه مصرف کاربامازپین
کاربامازپین به صورت قرص جویدنی (100 میلی گرم)، قرص با رهش فوری (200 میلی گرم)، قرص آهسته رهش (100، 200، 400 میلی گرم)، کپسول آهسته رهش (100، 200، 300 میلی گرم)، شربت (100 میلی گرم/ 5 میلی لیتر) و تزریقی (10 میلی گرم/میلی لیتر) تولید می شود. در ایران دوزهای 200 و 400 میلی گرم (قرص) و 100 میلی گرم/5 میلی لیتر (شربت) موجود است.
برای مصرف، دستورالعمل های پزشک خود را دنبال کنید. ممکن است پزشک گهگاه دوز مصرفی شما را تغییر دهد؛ دقیقا همان میزان را مصرف کنید. کاربامازپین را همراه غذا مصرف کنید. قرص یا کپسول آهسته رهش را به طور کامل قورت دهید و آن را له نکنید، نجوید یا نشکنید. شربت را قبل از اندازه گیری به خوبی تکان دهید؛ آن را با دقت اندازه گیری کنید (با سرنگ، نه قاشق آشپزخانه).
ممکن است تا 4 هفته طول بکشد که علائم شما بهبود یابد؛ دارو را طبق دستور ادامه دهید. اگر به نظر می رسد که دیگر کاربامازپین در جلوگیری از تشنج شما موثر نیست، فورا با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است در حین درمان با کاربامازپین، به آزمایشات مکرر نیاز داشته باشید. مصرف کاربامازپین را به طور ناگهانی قطع نکنید، توقف ناگهانی میتواند باعث افزایش تشنج شود.
عوارض جانبی کاربامازپین
عوارض جانبی شایع و نادر به نقل از medscape در جدول زیر آمده است.
عوارض شایع (بیشتر از 10 درصد) |
عوارض نسبتا شایع( 1 درصد تا 10 درصد) |
آتاکسی (ناهماهنگی حرکات عضلات) (%15) سرگیجه (%44) خواب آلودگی (%32) حالت تهوع (%29) استفراغ (%18) |
خشکی دهان (%8) |
تداخل کاربامازپین با سایر داروها
کاربامازپین می تواند با سایر داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که ممکن است مصرف کنید، تداخل داشته باشد. تداخل زمانی است که یک ماده، نحوه ی عملکرد دارو را تغییر دهد که این می تواند مضر باشد یا از درست عمل کردن دارو جلوگیری کند. برای جلوگیری از تداخل، پزشکتان باید تمام داروهای شما را با دقت مدیریت کند. حتما در مورد تمام داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید. در ادامه نمونه هایی از داروهایی که می توانند با کاربامازپین تداخل کنند، فهرست شده اند.
مصرف برخی داروها با کاربامازپین، موجب افزایش سطح کاربامازپین در بدن می شود که می تواند عوارض جانبی ایجاد کند. در صورت مصرف کاربامازپین با یکی از این داروها، ممکن است پزشک سطح کاربامازپین در خون شما را تحت نظر بگیرد:
داروهای قلب
- دیلتیازم
- وراپامیل
داروهای عفونت قارچی
- کتوکونازول
- ایتراکونازول
- فلوکونازول
- وریکونازول
داروی ارتفاع زدگی
- استازولامید
داروی ضد حساسیت
- لوراتادین
آنتی بیوتیک های خاص
- کلاریترومایسین
- اریترومایسین
- سیپروفلوکساسین
داروهای HIV
- ریتوناویر
- ایندیناویر
- نلفیناویر
- ساکویناویر
داروی ضد تهوع
- آپرپیتان
داروی ضد اسپاسم
- دانترولن
داروی مثانه
- اکسی بوتینین
برخی داروهای سوزش سر معده و دل
- سایمتیدین
- امپرازول
مسکن
- ایبوپروفن
برخی داروهای روانپزشکی
- فلوکستین
- فلووکسامین
- ترازودون
- الانزاپین
- لوکساپین
- کوتیاپین
مصرف نفازودون با کاربامازپین موجب کاهش سطح نفازودون در بدن می شود. مصرف این دو دارو با هم، توصیه نمی شود.
مصرف آریپیپرازول با کاربامازپین موجب کاهش سطح آریپیپرازول در بدن می شود بنابراین ممکن است پزشک، دوز آریپیپرازول را افزایش دهد.
مصرف لیتیوم با کاربامازپین می تواند خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.
مصرف برخی داروها با کاربامازپین موجب کاهش سطح کاربامازپین در بدن می شود که باعث میشود برای درمان بیماری شما، درست عمل نکند. در صورت مصرف کاربامازپین با این داروها، ممکن است پزشک سطح کاربامازپین در خون شما را تحت نظر بگیرد:
داروهای تنفسی
- آمینوفیلین
- تئوفیلین
داروهای سل
- ریفامپین
مصرف ایزونیازید با کاربامازپین می تواند خطر آسیب کبدی را افزایش دهد.
برخی داروهای ضد تشنج
- فلبامات
- متسوکسیمید
- فنی توئین
- فسفنی توئین
- فنوباربیتال
- پریمیدون
مصرف سایر داروهای ضد تشنج با کاربامازپین می تواند بر عملکرد هورمون تیروئید شما اثر بگذارد. این داروها عبارتند از:
- فنی توئین
- فنوباربیتال
مصرف والپروئیک اسید با کاربامازپین موجب افزایش سطح کاربامازپین در بدن می شود که می تواند عوارض جانبی ایجاد کند. در صورت مصرف کاربامازپین با این دارو، ممکن است پزشک سطح کاربامازپین در خون شما را تحت نظر بگیرد.
داروهای سرطان
- سیس پلاتین
- دوکسوروبیسین
مصرف سایر داروهای سرطان با کاربامازپین باعث تغییر سطح داروی سرطان در بدن می شود. پزشک باید از تجویز همزمان این داروها خودداری کند. با این حال، اگر لازم باشد آن ها با هم استفاده شوند، ممکن است پزشک دوز داروی سرطان شما را تغییر دهد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- تمسیرولیموس
- لاپاتینیب
مصرف سیکلوفسفامید با کاربامازپین موجب افزایش سطح داروی سرطان در بدن می شود. در صورت مصرف این دو ممکن است پزشک، دوز مصرفی شما را تغییر دهد.
رقیق کننده های خون
مصرف کاربامازپین با داروهای خاصی به نام داروهای ضد انعقاد، می تواند اثرات این داروها را کاهش دهد که باعث می شود آن ها برای جلوگیری از لخته شدن خون، درست عمل نکنند. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- ریواروکسابان
- آپیکسابان
- دابیگاتران
- ادوکسابان
مصرف تیکلوپیدین با کاربامازپین موجب افزایش سطح کاربامازپین در بدن می شود که می تواند عوارض جانبی ایجاد کند. در صورت مصرف کاربامازپین با این دارو، ممکن است پزشک سطح کاربامازپین در خون شما را تحت نظر بگیرد.
داروهای هورمونی پیشگیری از بارداری
مصرف کاربامازپین با داروهای کنترل بارداری هورمونی، می تواند اثربخشی داروی کنترل بارداری را کاهش دهد. ممکن است لازم باشد از روش های جایگزین استفاده کنید.
شل کننده های عضلانی
مصرف یکی از این داروها با کاربامازپین می تواند اثر این داروها را کاهش دهد. در صورت مصرف این داروها با کاربامازپین، ممکن است پزشک دوز مصرفی شما را تغییر دهد. این داروها عبارتند از:
- پانکورونیوم
- وکورونیم
- روکورونیوم
- سیساتراکوریوم
داروهای ضد رد پیوند
مصرف تاکرولیموس با کاربامازپین موجب تغییر سطح تاکرولیموس در بدن می شود. ممکن است پزشک سطح تاکرولیموس در خون شما را تحت نظر گرفته و دوز مصرفی شما را تغییر دهد.
هشدارهای کاربامازپین
هشدارهای FDA
کاربامازپین دارای هشدار جعبه سیاه است. این جدی ترین هشدار سازمان غذا و دارو است. هشدار جعبه سیاه به پزشکان و بیماران در مورد اثرات دارویی که ممکن است خطرناک باشد، هشدار میدهد.
هشدار واکنش پوستی شدید: کاربامازپین می تواند باعث واکنش هایی جدی به نام سندرم استیونز-جانسون (SJS) و نکرولیز اپیدرمی سمی (TEN)شود. این واکنش ها می تواند باعث آسیب شدید به پوست و اندام های داخلی شما شود. در صورت بروز هر یک از این علائم در حین مصرف کاربامازپین فورا به اورژانس مراجعه کنید: راش، کهیر، تورم زبان، لب ها یا صورت، تاول روی پوست، دهان، بینی، چشم ها یا اندام تناسلی.
هشدار کاهش تعداد گلبول های خون: کاربامازپین می تواند تعداد سلول های خونی را کاهش دهد. در موارد نادر، این می تواند باعث مشکلات جدی شود. اگر تا به حال گلبول های خونتان پایین آمده، به پزشک خود اطلاع دهید؛ به خصوص اگر یک دارو علت آن بوده است. در صورت داشتن هر یک از این علائم در حین مصرف کاربامازپین، فورا با پزشک خود تماس بگیرید: گلودرد، تب، عفونت، راحت کبود شدن، لکههای قرمز یا بنفش روی بدن، خونریزی از لثه یا بینی، خستگی شدید یا ضعف.
هشدار آلرژی
این دارو می تواند باعث واکنش آلرژیک شود. علائم عبارتند از:
- مشکل در تنفس
- تورم گلو یا زبان
- کهیر یا راش
- تاول یا پوسته پوسته شدن
در صورت بروز این علائم، با 115 تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس بروید. اگر تا به حال به کاربامازپین واکنش آلرژیک داشته اید، دیگر آن را مصرف نکنید.
هشدار تداخل غذایی
آب گریپ فروت، آنزیم تجزیه کننده ی کاربامازپین را مسدود می کند. نوشیدن آب گریپ فروت در حین مصرف این دارو می تواند باعث افزایش سطح این دارو در بدن شما شود. این خطر عوارض جانبی شما را افزایش می دهد.
هشدار تداخل الکلی
نوشیدن الکل در حین مصرف کاربامازپین می تواند خطر خواب آلودگی را افزایش دهد.
هشدار برای افرادی که شرایط سلامت خاص دارند
برای افراد مبتلا به بیماری کبد: کاربامازپین برای افراد مبتلا به بیماری های شدید کبدی توصیه نمی شود زیرا ممکن است وضعیت را بدتر کند. اگر بیماری کبدی پایدار دارید، پزشک شما دوز کاربامازپین را تنظیم خواهد کرد. اگر بیماری کبدی شما به طور ناگهانی بدتر شد، با پزشک خود تماس بگیرید تا در مورد دوز و استفاده از این دارو صحبت کنید.
برای افراد مبتلا به بیماری قلبی: اگر آسیب قلبی یا ریتم غیر طبیعی دارید، ممکن است کاربامازپین آن را بدتر کند.
هشدار برای گروه های دیگر
برای زنان باردار: مطالعات نشان می دهد که مصرف کاربامازپین میتواند برای جنین عوارض داشته باشد.
ممکن است در موارد خاص، فواید مصرف کاربامازپین در دوران بارداری از خطرات احتمالی آن بیشتر باشد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید با پزشک خود صحبت کنید. این دارو تنها در صورتی باید استفاده شود که منافع بالقوه، خطر احتمالی را توجیه کند. اگر در حین مصرف الانزاپین باردار شدید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
برای زنان شیرده: کاربامازپین وارد شیر مادر می شود و می تواند در کودکی که با شیر مادر تغذیه می شود، عوارض جانبی ایجاد کند.
برای سالمندان: ممکن است بدن افراد مسن کاربامازپین را کندتر پردازش کند. به همین دلیل، پزشک باید در حین مصرف این دارو، شما را با دقت بیشتری تحت نظر داشته باشد.
برای کودکان: ثابت نشده است که کاربامازپین برای نورالژی سه قلو در افراد کمتر از 18 سال، ایمن و موثر باشد.
سایر هشدارها
خطر هشدار خودکشی: این دارو ممکن است باعث افکار یا اعمال خودکشی در تعداد کمی از افراد شود.
ملاحظات مهم مصرف کاربامازپین
نگهداری
کاربامازپین را در دمای اتاق به دور از رطوبت، گرما و نور نگهدار دارید.
مصرف و حمل کاربامازپین در سفر
همیشه داروی خود را همراه داشته باشید. هنگام پرواز، آن را در کیف دستی خود نگه دارید. نگران دستگاه های اشعه ایکس فرودگاه نباشید. آن ها نمی توانند به داروهای شما آسیب برسانند. همیشه ظروف اصلی دارای برچسب نسخه را با خود حمل کنید. این دارو را در خودروی خود قرار ندهید. در مواقعی که هوا خیلی گرم یا خیلی سرد است از انجام این کار خودداری کنید.
کاربامازپین و تست اعتیاد
توجه داشته باشید که کاربامازپین می تواند نتیجه ی تست اعتیاد را مثبت کاذب کند.
اسامی تجاری موجود در ایران
- کاربارام
- تگرتول
- تگاتارد
سوالات متداول
در اسرع وقت دارو را مصرف کنید، اما اگر تقریبا زمان نوبت بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید. دو دوز را در یک زمان مصرف نکنید.
در اولین شروع مصرف کاربامازپین ممکن است احساس خواب آلودگی، خستگی یا سرگیجه داشته باشید. اگر دوز شما افزایش یافته باشد نیز ممکن است این اتفاق بیفتد. اگر تحت تاثیر قرار گرفتید، تا زمانی که بهتر نشدید، از رانندگی و کار کردن با ابزار و ماشین آلات اجتناب کنید. اگر صرع دارید، تا زمانی که به مدت 1 سال تشنج نداشته باشید، مجاز به رانندگی نیستید. همچنین پس از تغییر داروی صرع تا 6 ماه اجازه ی رانندگی ندارید.
پس از مصرف تک دوز خوراکی کاربامازپین، نیمه عمر حذف حدود 35 ساعت (محدوده ی 18 تا 65 ساعت) است. در طی دوزهای متعدد، نیمه عمر به 20-10 ساعت کاهش می یابد.
معمولا می توانید کاربامازپین را به طور عادی، قبل و بعد از جراحی مصرف کنید اما اگر جراحی در پیش دارید، به جراحتان بگویید که کاربامازپین استفاده می کنید.
منابع اصلی این نوشته: drugs, healthline, nhs
نویسنده: مبینا آقایی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
ویرایشگر: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی
سلام. من از سال 1390 به دلیل تشخیص بیماری صرع دارم کاربامازپین 400 (تگرتول)مصرف میکنم. به تازگی و به دلیل گرانی شدید و پیدا نشدن تگرتول مجبور به مصرف کاربامازپین مارک تجاری(تگاتارد) شدم. با مصرف این دارو دچار عوارض زیر شدهام: گر گرفتگی شبیه تب، گزگز سر انگشت، سردرد، تهوع، بی قراری، افسردگی شدید
آیا دلیل این حالات مصرف مارک تجاری دیگر کاربامازپین است؟ این وضعیت تا کی ادامه دارد؟ ممنون از راهنماییتان
سلام با پزشکی که براتون دارو رو تجویز کرده مشورت کنید میتونه این موضوع عارضه احتمالی داروی جدید باشه ولی نیاز به بررسی بیشتر هست که باید توسط پزشک متخصص انجام بگیره
سلام من نزدیک به دوساله بی اشتهایی دارم رفتم روانپزشک برام الانزاپین نوشت ولی چون قرص فشارخون میخورم استفاده نکردم از ی طرفم غذا اصلا نمیتونم بخورم بی اشتهایی عصبی دارم ممنون میشم کمکم کنید
سلام بهترین روش اینه که این نگرانی خودتون رو با متخصص روانپزشکتون مطرح کنید و ایشون بررسی کنن ببینن آیا دو دارو مذکور باهم تداخل دارند یا خیر؟