تست های روانشناسی و انواع آن چه هستند؟

از بسیاری جهات، تست های روانشناسی شبیه تست های پزشکی هستند. اگر یک بیمار علائم فیزیکی داشته باشد، یک ارائه دهنده مراقبت های اولیه ممکن است برای درک اینکه چه چیزی باعث این علائم می شود، عکس اشعه ایکس یا آزمایش خون را تجویز کند. نتایج آزمایش ها به ایجاد یک برنامه درمانی کمک می کند. تست های روانشناسی نیز همین هدف را دنبال می‌کنند. روانشناسان از آزمون ها و سایر ابزارهای ارزیابی برای اندازه گیری و مشاهده مراجع استفاده می کنند تا به تشخیص درست و راهنمای درمان برسند. در این مطلب به تعریف تست روانشناسی و انواع ان می پردازیم، همچنین به این سوال که آیا این تست ها معتبر هستند یا خیر؟ نیز پاسخ می دهیم.

تارخچه تست روانشاسی

روش‌های تست روان‌شناختی که در اصل توسط فرانسیس باتون به‌عنوان گروهی از آزمون‌ها ایجاد شد، به سال 2200 قبل از میلاد در چین بازمی‌گردد، زمانی که امپراتوری مقامات خود را آزمایش کرد تا بداند آیا آنها برای دفتر کارش مناسب هستند یا خیر. از آن زمان بسیاری از سلسله‌های چینی شاهد این بوده‌اند که چنین آزمایش‌هایی به آزمایش‌های رسمی‌تر با سطوح مختلف تبدیل شده‌اند.

این آزمایش‌ها در جهان تأثیری ایجاد کرد و به زودی همه کشورها شروع به دنبال کردن آنها کردند. به سرعت به زمانی که تمام جهان با جنگ جهانی اول ضربه خورد، این دوران به عنوان یک بحران در دنیای روانشناختی عمل کرد. بسیاری از انواع تست‌های روان‌شناختی برای ارزیابی سربازان ارتش و فیلتر کردن سربازانی که از PTSD  یا اختلال استرس پس از سانحه رنج می‌برند، طراحی شده‌اند. چنین غربالگری‌های شدید ممکن است در دنیای امروز قدیمی به نظر بیایند، اما نقطه عطفی در روان‌شناسی بود، زیرا منجر به اولین تست شخصیتی در جهان شد.

تست روانشناسی چیست؟

آزمون یا تست عبارتست از وسیله ای که به روش علمی تهیه شده و برای اندازه گیری عینی استعدادها و تواناییهای فردي به کار می رود. نقش اصلی هر آزمون روانی اساساً اندازه گیري تفاوتهای فردی یا تفاوتهایی است که در فرد بخصوصی در مواقع مختلفی دیده می شود. وقتی تست‌های روانشناسی به درستی اجرا و ارزیابی شوند، ابزار دقیقی هستند که برای تشخیص و درمان شرایط  مختلف سلامت روان استفاده می‌شوند.

قالب یک آزمون می تواند از تکالیف مداد و کاغذ گرفته تا کارهای کامپیوتری متفاوت باشد. آنها شامل فعالیت هایی مانند حل پازل، نقاشی، حل مسئله منطقی و بازی های حافظه هستند. روانشناسان تست ها و ارزیابی ها را به دلایل مختلف انجام می دهند. به عنوان مثال، کودکانی که در مدرسه مشکل دارند، ممکن است تحت آزمون استعداد یا آزمون ناتوانی های یادگیری قرار بگیرند. آزمایش‌هایی برای مهارت‌هایی مانند مهارت، زمان واکنش و حافظه می‌تواند به عصب‌روان‌شناس کمک کند تا شرایطی مانند آسیب‌های مغزی یا زوال عقل را تشخیص دهد.

برای مشاهده تست های روانشناسی کلیک کنید

اگر فردی در محل کار یا مدرسه یا در روابط شخصی مشکلاتی دارد، تست ها می‌توانند به روانشناس کمک کنند تا بفهمد آیا ممکن است مشکلاتی در مدیریت خشم یا مهارت‌های بین فردی داشته باشد یا ویژگی‌های شخصیتی خاصی داشته باشد که به این مشکل دامن می زند. برخی تست های دیگر ارزیابی می کنند که آیا مراجعین دچار اختلالات روانی مانند اضطراب یا افسردگی هستند یا خیر.

این امر که شرایط اجراي آزمون تا چه اندازه می تواند نتایج آن را تحت تاثیر قرار دهد، نکته ای است که باید مورد توجه خاص قرار گیرد. تحقیقات نشان می دهد که عوامل بی شمار ظریفی ممکن است نمره هاي آزمونهای توانایی و شخصیتی را تحت تاثیر قرار دهند. مثلاً اجرای آزمون توسط شخص ماهر یا فرد کم اطلاع، تفاوت معنی داری را در نتایج آزمون ها به وجود می آورد.

اجرای ازمون های روانشناسی

صلاحیت و آمادگیهاي متعددی لازم است تا شخص بتواند آزمایشهای روان شناختی را انجام دهد. کاربرد آزمون ها فنی است که تنها از طریق آموزش منظم و طولانی کسب می شود. انتقال این فن به افراد دارای صلاحیت را نیز فقط باید مراکز علمی بر عهده بگیرند. لازم به ذکر است در کشور ما رشته ای دانشگاهی با نام روانسنجی در این رابطه وجود دارد.

آندره ری روانشناس سوئیسی، در مورد لزوم آموزش شغلی اجراکنندگان آزمونها چنین می نویسد: همه مردم می توانند رادیوگرافی یاد بگیرند، زیرا رادیوگرافی نوعی فن عکاسی است. اما، براي تشریح، تفسیر و اخذ حداکثر نتیجه از عکس، وجود متخصصان با تجربه لازم خواهد بود در مورد تشخیص به کمک آزمونهای روانی نیز تفسیر بعضی نتایج خاص هم آسان به نظر می رسد، لیکن پیچیدگی و دشواری تشخیص، در صورتی که بخواهیم سازمان ذهنی فرد را به طور عمیق تحلیل کنیم، همچنان به جاي خود باقی خواهد بود.

براي جلوگیری از استفاده های نابجا از آزمونهای روانی، تعیین برخی ضابطه های علمی در مورد آزمونها و تفسیر نتایج آن ضروری است. رعایت این شرط که آزمونها توسط افراد واجد صلاحیت به کار روند، نخستین قدم در زمینه جلوگیری از به کارگیری نابجای آزمونهای روانشناختی است. اینکه اجراکننده آزمون واجد چه شرایطی باشد، بستگی به نوع آزمون دارد. مثلاً کاربرد صحیح آزمونهای انفرادی هوشی و اغلب آزمونهای شخصیت مستلزم گذراندن کارگاههاي آموزشی یا دوره های کارورزی زیر نظر متخصصان است. در حالی که در مورد آزمونهاي پیشرفت تحصیلی یا مهارت شغلی داشتن اطلاعات عمومی در زمینۀ روانشناسی کافی است.

چرا تست های روانشناسی مورد نیاز هستند؟

تست روانشناسی را می توان به دلایل متعددی از جمله تشخیص شرایط سلامت روان و شناسایی رفتارهای نگران کننده توصیه کرد. با توجه به انجمن روانپزشکی آمریکا، علائم زیر ممکن است نشان دهنده نیاز به تست روانشناسی باشد:

• افزایش کناره گیری اجتماعی
• عصبی بودن
• تغییرات در خلق و خو
• مشکل در انجام وظایف عادی
• تغییر چشمگیر در عادات خواب و خوردن
• مشکلات تمرکز

کاربردهای دیگر تست روانشناسی عبارتند از:

• غربالگری متقاضیان کار
• توسعه سازمانی
• انتخاب رشته

انواع تست رواشناسی

روانشناسان از تست برای بررسی عوامل مختلفی از جمله هوش، شخصیت، استعداد ذهنی، اختلالات  و عملکرد عصبی استفاده می کنند. در اینجا نگاهی عمیق تر به انواع تست های موجود و رایج ترین تست های مورد استفاده برای هر دسته است.

• تست شخصیت شناسی:  رفتارها، احساسات، نگرش و ویژگی های رفتاری و محیطی را می سنجد.
• آزمون‌ های پیشرفت: علایق، دستاوردها و توانایی‌های شناختی پاسخ‌دهندگان را اندازه‌گیری می‌کند.
• آزمون های استعداد: توانایی ها، مجموعه مهارت ها و پیش بینی موفقیت های آینده را اندازه گیری کنید.
• تست های هوش: ناتوانی های یادگیری ذهنی/رشدی و هوش های مختلف مثل هوش کلامی را محاسبه می کند.
• تست‌های عصب‌ روان‌ شناختی: توانایی‌های شناختی مانند حافظه، زبان و عملکرد اجرایی را می سنجد.
• تست های فرافکن: بازخورد تاثیرات خارجی را برای شناسایی احساسات/تعارضات تحقق نیافته اندازه گیری می کند. این نوع تست ها خود دسته اصلی از آزمون های روانشناسی هستند. تست رورشاخ یکی از معروف ترین تست های فرافکن است.

ایا تست های روانشناسی معتبرند؟

تست های روانشناسی می تواند به اندازه یک تست پزشکی قابل اعتماد باشد. با این حال، به دلیل داشتن افکار، احساسات یا عقاید مختلف در مقاطع مختلف زمان، ممکن است اختلافات جزئی در پایایی روان‌سنجی وجود داشته باشد که منجر به واریانس نمرات می‌شود. تست های روانشناسی باید تکرار پذیر و معتبر باشند؛ یعنی در صورت اجرای مجدد نتایج یکسانی اشته باشند و ابزار درستی برای ارزیابی هدف مورد نظرشان باشند. مثلا یک تست شخصیت نیازی نیست هوش را بسنجد و صرفا برای اندازه گیری ابعاد مختلف شخصیتی ساخته می شود.

نکات تست های روانشناختی

تست روانشناسی مثل شرکت در یک امتحان چند گزینه ای نیست که یا قبول می شوید یا مردود می شوید. در عوض، روانشناسان از اطلاعات حاصل از آزمایش ها و ارزیابی های مختلف برای رسیدن به یک تشخیص خاص و ایجاد یک برنامه درمانی استفاده می کنند.

برخی از افراد وسوسه می شوند که تست ها را زودتر از موعد بررسی و امتحان کنند تا اگر آنها مشکوک هستند که ممکن است مشکل خاصی داشته باشند در ازمون واقعی خوب و اماده ظاهر شوند، ممکن است به دنبال تست تمرینی آن مشکل به صورت آنلاین باشند. کارشناسان می گویند این ایده بدی است. در واقع، تمرین پیش از موعد معمولا نتیجه معکوس می‌دهد – وقتی سعی می‌کنید به روشی خاص در آزمون شرکت کنید، ممکن است پاسخ‌ها متناقض باشند و به نظر برسید که مشکلات بیشتری نسبت به آنچه که دارید دارید.

به یاد داشته باشید، آزمایش و ارزیابی روانشناختی جای ترسی ندارد. این چیزی نیست که برای آن نیاز به مطالعه داشته باشید. بلکه فرصتی برای روانشناسان است تا بهترین راه را برای کمک به شما تعیین کنند. بهتر است تست ها در شرایط ایده ال جسمی، ذهنی و محیطی اجرا شود. به طور مثال؛ ازمودنی شب قبل خواب کافی داشته باشد و در حال ازمون  دادن از مشکل جسمی خاصی رنج نبرد. همچنین استرس نداشته باشد و محیط اجازه تمرکز را به فرد بدهد. بهتر است ازمون گیرنده حالتی خنثی داشته باشد تا موجب جهت گیری پاسخ های ازمون دهنده نشود.

تست های روانشناسی جایگزین تشخیص توسط یک متخصص نیست و صرفا یک ابزار برای بررسی است. برای ارزیابی دقیق تر حتما با یک روانشناس صحبت کنید.

نویسنده: امین زندی، روانشناس بالینی

ویرایشگر علمی: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

منابع:
1. آزمون های روانی تالیف دکتر حمزه گنجی
2. روان آزمایی تالیف آناستازی، ترجمۀ دکتر براهنی