الانزاپین چیست؟ صفر تا صد داروی الانزاپین
الانزاپین چیست؟
الانزاپین (Olanzapine) یک داروی ضد روانپریشی (آنتی سایکوتیک) آتی پیک یا نسل جدید است که برای درمان اختلال اسکیزوفرنی، دوقطبی و افسردگی مقاوم به درمان تجویز می شود. ممکن است الانزاپین به عنوان بخشی از درمان ترکیبی استفاده شود یعنی ممکن است لازم باشد آن را با سایر داروها مانند لیتیوم، والپروات یا فلوکستین مصرف کرد.
فهرست مطالب
موارد مصرف الانزاپین
الانزاپین برای درمان اسکیزوفرنی، دوره های مانیک (شیدایی) و مختلط دوقطبی نوع یک و همینطور به عنوان درمان نگهدارنده ی آن، به تایید FDA رسیده است. همچنین الانزاپین به عنوان مکمل والپروات یا لیتیوم در درمان اختلال دوقطبی نوع یک و مکمل فلوکستین برای افسردگی مقاوم به درمان نیز تایید شده است.
مکانیزم اثر الانزاپین
الانزاپین اثر خود را عمدتا بر گیرنده های دوپامین و سروتونین اعمال میکند. روی گیرندههای دوپامینی D2 در مسیر مزولیمبیک، اثر آنتاگونیستی داشته و عملکرد دوپامین را در گیرنده ی پس سیناپسی مسدود میکند.
اشکال، دوز و نحوه مصرف الانزاپین
الانزاپین به صورت قرص خوراکی (2.5، 5، 7.5، 10، 15، 20 میلی گرم)، قرص سریع بازشونده ی دهانی (5، 10، 15، 20 میلی گرم) و تزریقی (10، 210، 300، 405 میلی گرم) تولید می شود. در ایران دوزهای 2.5،5،10،15 میلی گرم به صورت قرص و پودر قابل تزریق موجود است. برای مصرف، دستورالعمل های پزشک خود را دنبال کنید. ممکن است پزشک گهگاه دوز مصرفی شما را تغییر دهد؛ دقیقا همان میزان را مصرف کنید. الانزاپین را میتوان همراه غذا یا بدون آن مصرف کرد.
قرص بازشونده ی دهانی را فقط زمانی که آماده ی مصرف هستید از بسته بندی خارج کنید، آن را در دهان خود بگذارید و اجازه دهید بدون جویدن حل شود سپس چندین بار بزاق خود را قورت دهید. الانزاپین میتواند باعث افزایش قند خون (هیپرگلیسمی) شود؛ اگر دیابتی هستید، سطح قند خون خود را به طور منظم چک کنید.
ممکن است هنگام مصرف الانزاپین، وزن اضافه کنید یا کلسترول و تری گلیسیریدتان بالا (انواع چربی) برود (به خصوص اگر نوجوان هستید) بنابراین ممکن است به آزمایش خون مکرر نیاز داشته باشید. اگر در حین استفاده از الانزاپین علائمتان بدتر شد، با پزشک خود تماس بگیرید. الانزاپین را به طور ناگهانی قطع نکنید، توقف ناگهانی میتواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند.
عوارض جانبی الانزاپین
عوارض جانبی شایع و نادر به نقل از medscape در جدول زیر آمده است.
عوارض شایع (بیشتر از 10 درصد) |
عوارض نسبتا شایع( 1 درصد تا 10 درصد) |
افت فشار خون ارتواستاتیک (20 درصد یا بیشتر) افزایش وزن (وابسته به دوز) (%40-5) هیپر تری گلیسیریدمی (افزایش تری گلیسیرید) (39 درصد یا کمتر) هیپرکلسترولمی (افزایش کلسترول) (39 درصد یا کمتر) خواب آلودگی (وابسته به دوز) (%39-6) علائم خارج هرمی (وابسته به دوز) (%32-15) خشکی دهان (%22-9) ضعف (%20-2) سرگیجه (%18-4) بی خوابی (%12) افزایش سطح آلانین آمینوترانسفراز (یک نوع آنزیم) (%12-5) یبوست (%11-9) سوء هاضمه (%11-7) هیپرپرولاکتینمی (افزایش پرولاکتین) (%30) هایپرگلیسمی (افزایش قند خون) (%12.8) |
هیپوتنشن (فشار خون پایین) (%2) لرزش (%1) واکنش های آکاتیزیا (بی قراری حرکتی) (%2) واکنش های پارکینسونیسم (%4) |
تداخل الانزاپین با سایر داروها
الانزاپین میتواند با سایر داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که ممکن است مصرف کنید، تداخل داشته باشد. تداخل زمانی است که یک ماده، نحوه ی عملکرد دارو را تغییر دهد که این میتواند مضر باشد یا از درست عمل کردن دارو جلوگیری کند. برای جلوگیری از تداخل، پزشکتان باید تمام داروهای شما را با دقت مدیریت کند. حتما در مورد تمام داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که مصرف میکنید به پزشک خود اطلاع دهید. در ادامه نمونه هایی از داروهایی که میتوانند با الانزاپین تداخل کنند، فهرست شده اند.
تداخلاتی که خطر عوارض جانبی را افزایش میدهد
مصرف الانزاپین با برخی داروها، خطر عوارض جانبی الانزاپین را افزایش میدهد. این به این معنی است که مقدار الانزاپین در بدن شما افزایش می یابد:
- فلووکسامین: عوارض جانبی میتواند شامل لرزش باشد. ممکن است پزشکتان برای جلوگیری از این مشکل، دوز الانزاپین شما را کاهش دهد.
مصرف الانزاپین با برخی داروها، خطر عوارض جانبی الانزاپین و این داروها را افزایش میدهد:
- بنزودیازپین ها مانند دیازپام: افزایش عوارض جانبی میتواند شامل افت فشار خون ارتواستاتیک، خواب آلودگی، خستگی و سرگیجه باشد. بنابراین در صورت مصرف این دو، پزشکتان شما را از نزدیک تحت نظر خواهد داشت.
- داروهای فشار خون: شامل مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II (ARBs) مانند کاندسارتان، ایربسارتان یا لوزارتان و مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین مانند بنازپریل، کاپتوپریل یا انالاپریل. افزایش عوارض جانبی میتواند شامل کاهش خطرناک فشار خون باشد. ممکن است پزشکتان برای جلوگیری از این امر، دوز الانزاپین شما را کاهش دهد.
- آنتی کولینرژیک ها مانند آتروپین یا دی سیکلومین: افزایش عوارض جانبی میتواند شامل یبوست، مشکل در ادرار کردن و افتادن باشد. بنابراین در صورت مصرف این دو، پزشکتان شما را از نزدیک تحت نظر خواهد داشت.
تداخلاتی که میتواند اثربخشی داروهای شما را کاهش دهد
ممکن است مصرف همزمان الانزاپین و برخی داروها باعث شود الانزاپین کارایی لازم برای درمان بیماری شما را نداشته باشد چرا که مقدار آن در بدنتان کاهش می یابد:
- داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین یا کاربامازپین: ممکن است پزشک دوز این داروها را کاهش دهد.
- ریفامپین: ممکن است پزشکتان دوز الانزاپین را افزایش یا دوز ریفامپین را کاهش دهد.
ممکن است مصرف همزمان داروهای خاصی همراه با الانزاپین باعث شود این داروها کارایی لازم برای درمان بیماری شما را نداشته باشند چرا که مقدار این داروها در بدنتان کاهش می یابد:
- لوودوپا و آگونیست های دوپامین مانند پرامی پکسول و روپینیرول: ممکن است پزشک درمان شما با الانزاپین را متوقف کند.
هشدارهای الانزاپین
هشدار FDA
الانزاپین دارای هشدار جعبه سیاه است. این جدی ترین هشدار سازمان غذا و دارو است. هشدار جعبه سیاه به پزشکان و بیماران در مورد اثرات دارویی که ممکن است خطرناک باشد، هشدار میدهد. الانزاپین برای درمان روان پریشی مرتبط با زوال عقل تایید نشده است. مصرف الانزاپین، خطر مرگ را در افراد مسن (65 سال یا بالاتر) مبتلا به این شرایط بالا میبرد. بیشتر مرگ و میرها ناشی از مشکلات قلبی مثل نارسایی قلبی یا بیماری های عفونی مانند ذات الریه است.
هشدار سندرم بدخیم نورولپتیک
الانزاپین میتواند باعث سندرم بدخیم نورولپتیک شود. این بیماری نادر اما بسیار جدی میتواند باعث مرگ شود و باید در بیمارستان درمان شود. اگر به علائمی مانند موارد زیر دچار شدید فورا با 115 تماس بگیرید:
- تب شدید
- تعریق مفرط
- سفت شدن عضلات
- گیجی
- تغییر در تنفس، ضربان قلب یا فشار خون
هشدار DRESS
الانزاپین میتواند شرایطی به نام واکنش دارویی همراه با ائوزینوفیلی و علائم سیستمیک (DRESS) ایجاد کند. این وضعیت میتواند جدی باشد و گاهی باعث مرگ می شود. در صورت داشتن هر یک از علائم زیر مصرف الانزاپین را قطع کنید و فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
- راش
- تب
- تورم غدد
هشدار مشکلات دمای بدن
این دارو میتواند باعث شود شدیدا احساس گرما کنید. این میتواند زمانی اتفاق بیفتد که زیاد ورزش کرده یا در مکانی که دمایش بسیار بالا است، قرار گرفته اید. اگر احساس گرما میکنید، حتما آب بنوشید تا از کم آب شدن بدنتان جلوگیری کنید. اگر هر یک از این علائم در شما شدید شد، فورا با پزشکتان تماس بگیرید:
- تعریق زیاد یا اصلا عرق نکردن
- خشکی دهان
- احساس گرمای شدید
- احساس تشنگی
- ناتوانی بدن در تولید ادرار
هشدار اثرات آنتی کولینرژیک
الانزاپین میتواند اثراتی مشابه با داروهایی به نام آنتی کولینرژیک ها ایجاد کند. این میتواند خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش دهد یا باعث بدتر شدن برخی شرایط پزشکی شود. در صورت داشتن هر یک از علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- مشکل در ادرار کردن
- خشکی دهان
- ضربان قلب تند
هشدار آلرژی
الانزاپین میتواند یک واکنش آلرژیک شدید ایجاد کند. علائم میتواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در تنفس
- تورم گلو یا زبان
- خارش
- کهیر
در صورت بروز این علائم، با 115 تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس بروید. اگر تا به حال به الانزاپین واکنش آلرژیک داشته اید، دیگر آن را مصرف نکنید.
هشدار تداخل الکلی
در حین درمان با الانزاپین از مصرف نوشیدنی های حاوی الکل خودداری کنید. نوشیدن الکل در حین مصرف الانزاپین، خطر افت فشار خون ارتواستاتیک را افزایش میدهد. هنگامی که این اتفاق می افتد، فشار خون شما موقع بلند شدن از حالت نشسته یا دراز کشیده، بسیار پایین می آید. همچنین نوشیدن الکل میتواند خواب آلودگی ناشی از الانزاپین را افزایش دهد.
هشدار برای افرادی که شرایط سلامت خاص دارند
برای افراد مبتلا به تشنج: الانزاپین میتواند باعث تشنج شود. اگر سابقه ی تشنج یا صرع دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
برای افراد مبتلا به دیابت یا سطح قند بالا: الانزاپین میتواند سطح قند خون شما را افزایش دهد. پزشک شما باید سطح قند خونتان را قبل درمان و در طول آن بررسی کند. ممکن است به تنظیم دوز داروهای دیابتی که مصرف میکند، نیاز باشد. هنگام مصرف این دارو، مراقب علائم قند خون بالا باشید. این علائم میتواند شامل احساس تشنگی شدید، نیاز به دفع مکرر ادرار، افزایش اشتها یا احساس ضعف باشد. اگر این علائم را دارید، سطح قند خون ناشتای خود را چک کنید و با پزشکتان تماس بگیرید.
برای افراد مبتلا به مشکلات قلبی: الانزاپین میتواند باعث افت ناگهانی فشار خون شود. اگر مشکلات قلبی خاصی دارید، با پزشک خود صحبت کنید. این مشکلات عبارتند از بیماری قلبی، سابقه ی حمله یا سکته، نارسایی قلبی، مشکلات جریان خون در قلب یا هر شرایطی که ممکن است در صورت کاهش بیش از حد فشار خون بدتر شود.
برای افراد مبتلا به کلسترول بالا: این دارو میتواند باعث افزایش سطح کلسترول شود. افزایش بسیار زیاد کلسترول میتواند بدون هیچ علامتی رخ دهد. در صورت پیشنهاد پزشک، حتما سطح کلسترول خود را چک کنید.
برای افراد مبتلا به مشکلات خونی: الانزاپین میتواند باعث کاهش سطح گلبول های سفید یا نوتروفیل ها شود. این کاهش خطر ابتلا به عفونت را افزایش میدهد. اگر سابقه ی مشکلات خونی دارید یا از داروهای دیگری استفاده میکنید که میتواند سطح این سلول های خونی را کاهش دهد، پزشک باید در چند ماه اول درمان با الانزاپین مرتبا خون شما را بررسی کند. او همچنین باید شما را از نظر تب یا هرگونه علائم عفونت تحت نظر داشته باشد. ممکن است پزشک مجبور شود درمان شما با الانزاپین را تا زمانی که سطح سلول های خونی شما به حالت عادی بازگردد، متوقف کند.
برای افراد مبتلا به مشکلات کبدی: اگر مشکلات کبدی یا سابقه ی بیماری کبدی دارید، ممکن است بدنتان نتواند این دارو را به خوبی پاک کند. این میتواند سطح الانزاپین را در بدن شما افزایش دهد و عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند. همچنین این دارو میتواند به کبد شما آسیب برساند.
برای افراد مبتلا به بزرگی پروستات: الانزاپین میتواند علائم بزرگی پروستات یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) را بدتر کند. اگر پروستات شما بزرگ شده، به پزشک خود اطلاع دهید.
برای افراد مبتلا به گلوکوم با زاویه باریک: الانزاپین میتواند علائم گلوکوم شما را بدتر کند. اگر مبتلا به گلوکوم با زاویه باریک هستید، به پزشک خود اطلاع دهید.
برای افراد مبتلا به مشکلات روده: الانزاپین میتواند هرگونه انسداد روده را بدتر کند. اگر مشکل روده ای دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
هشدار برای گروه های دیگر
برای زنان باردار: تحقیقات روی حیوانات حاکی از اثرات نامطلوب برای جنین است. مطالعات کافی بر روی انسان انجام نشده است تا مطمئن شویم که چگونه این دارو میتواند بر جنین تأثیر بگذارد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید با پزشک خود صحبت کنید. این دارو تنها در صورتی باید استفاده شود که منافع بالقوه، خطر احتمالی را توجیه کند. اگر در حین مصرف الانزاپین باردار شدید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
برای زنان شیرده: این دارو وارد شیر مادر می شود و می تواند در کودکی که با شیر مادر تغذیه می شود، عوارض جانبی ایجاد کند. اگر از الانزاپین استفاده میکنید، نباید شیر بدهید.
برای سالمندان: ممکن است کلیه ی افراد مسن مانند گذشته کار نکند. این میتواند باعث شود بدن داروها را کندتر پردازش کند. در نتیجه مقدار بیشتری از دارو برای مدت طولانی تری در بدن باقی میماند که خطر عوارض جانبی را افزایش میدهد.
برای کودکان:
اسکیزوفرنی و دوقطبی نوع یک: ثابت نشده است که الانزاپین برای درمان اسکیزوفرنی و دو قطبی نوع یک در کودکان زیر 13 سال، بی خطر و موثر باشد.
افسردگی مقاوم به درمان: ثابت نشده است که الانزاپین در ترکیب با فلوکستین، برای افسردگی مقاوم به درمان در کودکان کمتر از 18 سال، بی خطر و موثر باشد.
افسردگی دوقطبی: ثابت نشده است که الانزاپین در ترکیب با فلوکستین، برای درمان افسردگی دوقطبی در کودکان کمتر از 10 سال، بی خطر و موثر باشد.
ملاحظات مهم مصرف الانزاپین
نگهداری
الانزاپین را در دمای اتاق بین 68 تا 77 درجه ی فارنهایت (20 تا 25 درجه ی سانتی گراد)، دور از نور نگه دارید. این دارو را در مکان های مرطوب مانند حمام قرار ندهید.
مصرف و حمل الانزاپین در سفر
همیشه داروی خود را همراه داشته باشید. هنگام پرواز، آن را در کیف دستی خود نگه دارید. نگران دستگاه های اشعه ایکس فرودگاه نباشید. آن ها نمیتوانند به داروهای شما آسیب برسانند. همیشه ظروف اصلی دارای برچسب نسخه را با خود حمل کنید. این دارو را در خودروی خود قرار ندهید. در مواقعی که هوا خیلی گرم یا خیلی سرد است از انجام این کار خودداری کنید.
اسامی تجاری موجود در ایران
- زیپروبایوکس
- الازین
- زیپرکسا
- اوزاپکس
سوالات متداول
این دارو مانند بسیاری از داروها، فورا اثر نمیکند. ممکن است چند روز یا حتی هفته ها طول بکشد تا برخی از علائم شما بهبود یابد.
وقتی برای اولین بار مصرف الانزاپین را شروع میکنید، ممکن است احساس آرامش بیشتری داشته باشید. در عرض 2 تا 3 هفته، علائم دیگر شما شروع به بهبود میکنند: میتوانید بهتر تمرکز کنید، آن را حفظ کرده و کارهایتان را به پایان برسانید؛ راحت تر چیزها را به یاد آورید؛ با دیگران احساس راحتی بیشتری داشته باشید و بهتر با آن ها کنار بیایید؛ در تشخیص واقعیت و آنچه غیر واقعی است آگاه تر شوید و صداهایی که میشنوید موقف شوند.
ممکن است بیش از حد معمول احساس گرسنگی کنید، بنابراین ممکن است وزن اضافه کنید. سعی کنید یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید و اندازه ی وعده های خود را افزایش ندهید. از خوردن غذاهای پر کالری مانند چیپس، کیک، بیسکویت و شیرینی خودداری کنید. اگر بین وعده های غذایی احساس گرسنگی میکنید، میوه، سبزیجات و غذاهای کم کالری مصرف کنید.
این دارو می تواند هورمون های شما را تحت تاثیر قرار دهد. گاهی باعث مشکلات جنسی مانند کاهش میل جنسی و مشکلات نعوظ میشود. همچنین میتواند بر قاعدگی نیز اثر بگذارد.
این دارو می تواند باعث خواب آلودگی شود. اگر این اتفاق برای شما افتاد، تا زمانی که بهتر نشدید از رانندگی و کار با ابزار و ماشین آلات اجتناب کنید.
منابع اصلی این نوشته: drugs, healthline, nhs
نویسنده: مبینا آقایی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
ویرایشگر: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی
سلام خسته نباشید پیش دکتر روانشناس رفتم قرص 2,5 الازین تجویزی کرد ایا این قرص اعتیاد اور است؟
خیر داروی الانزاپین اعتیاد آور نیست
سلام
دکتر برای پسرم که ۷سال و نیمشه یک دوم قرص الازین ۲/۵ تجویز کرده میخواستم نظرتون رو بدونم ایا چنین تجویزی برای این سن انجام میشه
داروی الانزاپین بر اساس علایم بیماری توسط پزشک تجویز میشه، بنابراین اگر پزشک دارو رو برای فرزند شما تجویز کرده حتما دلیلی داشته پیشنهاد میکنم از ایشون علت تجویز رو بپرسید تا نگرانی شما کمتر بشه
سلام من نزدیک به دوساله بی اشتهایی دارم رفتم روانپزشک برام الانزاپین نوشت ولی چون قرص فشارخون میخورم استفاده نکردم از ی طرفم غذا اصلا نمیتونم بخورم بی اشتهایی عصبی دارم ممنون میشم کمکم کنید
سلام بهترین روش اینه که این نگرانی خودتون رو با متخصص روانپزشکتون مطرح کنید و ایشون بررسی کنن ببینن آیا دو دارو مذکور باهم تداخل دارند یا خیر؟