افسردگی نوجوانان و خطرات آن را بشناسیم

افسردگی نوجوانان یک مشکل جدی سلامت روان است که باعث احساس غم و اندوه مداوم و از دست دادن علاقه به فعالیت ها می شود. افسردگی بر نحوه تفکر، احساس و رفتار نوجوان شما تأثیر می گذارد و می تواند باعث مشکلات عاطفی، عملکردی و فیزیکی شود. اگرچه افسردگی ممکن است در هر زمانی از زندگی رخ دهد، اما علائم ممکن است بین نوجوانان و بزرگسالان متفاوت باشد. مسائلی مانند فشار همسالان، انتظارات تحصیلی و تغییر بدن می تواند فراز و نشیب های زیادی را برای نوجوانان به همراه داشته باشد. اما برای برخی، پایین بودن خلق چیزی بیش از احساسات موقتی است، آنها نشانه افسردگی نوجوانان هستند.

افسردگی نوجوانان ضعف یا چیزی نیست که بتوان با اراده بر آن غلبه کرد. برای اکثر نوجوانان، علائم افسردگی با درمان هایی مانند دارو و روان درمانی کاهش می یابد. در این مقاله می خواهیم با تعریف دوره افسردگی نوجوانان و خصوصیات آن آشنا شویم و در مورد اختلال افسردگی که در این دوره شایعه است، صحبت کنیم.

دوره نوجوانی، از پرچالش ترین دوره ها

بهتر است ابتدا برای روشن شدن موضوع تعریفی از دوره نوجوانی ارائه دهیم و با برخی از ویژگی های این دوره آشنا شویم. دوره نوجوانی بی شک یکی از پرماجراترین دوره های زندگی انسان به شمار می رود زیرا در این دوره دگرگونی های بی سابقه و سریعی رخ می دهد. این دگرگونی ها در زمینه های جسمانی، شناختی، هیجانی و اجتماعی است. در این دوره با اضافه شدن نقش های بزرگسالی و فعالیت های استرس زای زندگی ، تاثیراتی را در زندگی آنها می گذارد و ممکن است باعث ایجاد مشکلات رفتاری، شناختی و هیجانی برای نوجوانان شود.

طبق مطالعات انجام شده حدود 10 % از دانش آموزان نوجوان ایرانی از برخی مشکلات روانشناختی از جمله اضطراب و افسردگی رنج می برند. در دوره نوجوانی به دلیل تغییراتی که در فرد به وجود می آید، ممکن است با اضطراب و افسردگی همراه باشد، که از آن به عنوان افسردگی دوره نوجوانی یاد می کنند.

افسردگی چیست؟

در ابتدا بهتر است تعریفی مختصر از افسردگی ارائه دهیم و سپس به افسردگی و نشانه های آن در دوران نوجوانی بپردازیم. در زبان روزمره افسردگی اشاره به یک حالت احساسی، واکنش به یک موقعیت و شیوه رفتار خاص به کار می رود. افسردگی اختلالی است در خلق که با درجات متفاوتی از غمگینی ، یاس، تنهایی و نا امیدی در مورد خویشتن مشخص می شود. افراد در زندگی گاه احساس نا امیدی با یاس را در دوره زمانی کوتاه تجربه می کنند که جز احساسات طبیعی انسانی است. زمانی این احساسات به عنوان افسردگی شناخته می شود که در بازه زمانی بلند مدت باشد و هم چنین اثرات منفی بر زندگی فرد بگذارد.

چرا نوجوان ها دچار افسردگی می شوند؟

دلایل متعددی وجود دارد که یک نوجوان ممکن است افسرده شود. به عنوان مثال، نوجوانان می توانند نسبت به نمرات خود احساس بی ارزشی و بی کفایتی داشته باشند. عملکرد مدرسه، موقعیت اجتماعی با همسالان، گرایش جنسی، یا زندگی خانوادگی هر کدام می توانند تأثیر عمده ای بر احساس نوجوان داشته باشند. گاهی اوقات، افسردگی نوجوان ممکن است ناشی از استرس محیطی باشد. اما علت هرچه که باشد، زمانی که بودن با دوستان یا خانواده یا انجام کارهایی که نوجوان معمولاً از آنها لذت می‌برد، به بهبود غم و اندوه یا احساس انزوا کمکی نمی‌کند، احتمال زیادی وجود دارد که آنها افسردگی نوجوانی داشته باشند.

نکته مهم این است که در این دوره نوجوانان به همراهی و همدلی والدین خود نیاز دارند، و والدین باید بتوانند رابطه درست و صمیمانه ایی را برقرار کرده تا ترس و نگرانی های فرزندانشان را به حداقل برسانند و اگر والدین توانایی برقراری ارتباط درست با فرزندان خود را نداشته باشند ، ممکن است فرزندشان به افسردگی دچار شود.

نشانه های افسردگی نوجوانان

علائم و نشانه های افسردگی نوجوان شامل تغییری نسبت به نگرش و رفتار قبلی نوجوان است که می تواند باعث ناراحتی و مشکلات قابل توجهی در مدرسه یا خانه، در فعالیت های اجتماعی یا در سایر زمینه های زندگی شود. نکته مهم این که با یک بار رخ دادن این علائم نمی توانیم برچسب افسرده را به فرزند خود بزنیم. بلکه باید این علائم در مدت زمانی طولانی به صورت پایدار قابل مشاهده باشد تا بتوانیم بگوییم که این نوجوان افسرده است. علائم افسردگی می تواند از نظر شدت متفاوت باشد، اما تغییرات در احساسات و رفتار نوجوان شما ممکن است شامل مثال های زیر باشد:

تغییرات عاطفی و شناختی در افسردگی نوجوانان

• احساس غم و اندوه، که می تواند شامل گریه بدون دلیل آشکار باشد
• ناامیدی یا احساس خشم، حتی بر سر مسائل کوچک
• احساس ناامیدی یا پوچی
• خلق و خوی تحریک پذیر یا آزاردهنده
• از دست دادن علاقه یا لذت در فعالیت های معمولی
• از دست دادن علاقه یا درگیری با خانواده و دوستان
• عزت نفس پایین
• احساس بی ارزشی یا گناه
• تثبیت شکست های گذشته یا سرزنش اغراق آمیز خود یا انتقاد از خود
• حساسیت شدید نسبت به رد یا شکست و نیاز به اطمینان بیش از حد
• در فکر کردن، تمرکز کردن، تصمیم گیری و به خاطر سپردن چیزها مشکل دارید
• احساس مداوم اینکه زندگی و آینده تیره و تار است
• افکار مکرر مرگ، مرگ یا خودکشی

تغییرات رفتاری در افسردگی

• خستگی و از دست دادن انرژی
• بی خوابی یا خواب زیاد
• تغییر در اشتها؛ کاهش اشتها و کاهش وزن، یا افزایش میل به غذا و افزایش وزن
• استفاده از الکل یا مواد مخدر
• بی قراری؛ برای مثال، قدم زدن، فشار دادن دست یا ناتوانی در نشستن
• کند شدن تفکر، صحبت کردن یا حرکات بدن
• شکایات مکرر از دردهای بدن و سردردهای غیر قابل توضیح، که ممکن است شامل مراجعه مکرر به پزشک باشد
• انزوای اجتماعی
• عملکرد ضعیف مدرسه یا غیبت مکرر از مدرسه
• توجه کمتر به بهداشت شخصی یا ظاهر
• طغیان خشم، رفتار مخاطره آمیز یا مخاطره آمیز، یا سایر رفتارهای کنشگرانه
• آسیب رساندن به خود؛ برای مثال، بریدن یا سوزاندن
• برنامه ریزی برای خودکشی یا اقدام به خودکشی

عوامل خطر و ریسک فاکتورهای افسردگی نوجوانان

بسیاری از عوامل خطر ابتلا به افسردگی نوجوانان را افزایش می دهند، از جمله:

• داشتن مسائلی که بر عزت نفس تأثیر منفی می گذارد، مانند چاقی، مشکلات همسالان، قلدری یا مشکلات تحصیلی
• قربانی یا شاهد خشونت بودن، مانند آزار جسمی یا جنسی
• داشتن سایر شرایط سلامت روان، مانند اختلال دوقطبی، اختلال اضطراب، اختلال شخصیت، بی اشتهایی یا پرخوری عصبی
• داشتن اختلال یادگیری یا اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD)
• داشتن درد مداوم یا یک بیماری فیزیکی مزمن مانند سرطان، دیابت یا آسم
• داشتن ویژگی های شخصیتی خاص، مانند عزت نفس پایین یا بیش از حد وابسته بودن، انتقاد از خود یا بدبین بودن
• سوء مصرف الکل، نیکوتین یا سایر مواد مخدر
• همجنس گرا بودن در یک محیط غیرحمایتی
• سابقه خانوادگی اختلالات روانی یا مصرف مواد و الکل
• تجربه فوت یکی از اعضای خانواده بر اثر خودکشی
• داشتن خانواده ای با مشکلات عمده ارتباطی
• تجربه رویدادهای استرس زا اخیر زندگی، مانند طلاق والدین، خدمت سربازی یا مرگ یکی از عزیزان

برای تست رایگان افسردگی بک کلیک کنید

درک افسردگی نوجوانان

گاه ممکن است حالات بد یا رفتارهای نامعمول را در نوجوانان مشاهده کنیم اما افسردگی چیزی متفاوت از این حالات است. افسردگی می تواند شخصیت یک نوجوان را از بین ببرد و احساس غم و اندوه و نا امیدی و خشم را در او فعال کند. افسردگی در نوجوانان بیشتر از آنچه فکر میکنیم، انفاق می افتد، اگرچه قابل درمان است. در این دوره نوجوانان به حمایت والدین، معلمان و مشاوران خود احتیاج دارند. اولین گام برای کمک به نوجوانان درک آنها و برقرای یک رابطه صمیمانه با آنها است.

فرزندپروری نوجوانان می تواند بسیار چالش برانگیز باشد. با این حال، برخی از تکنیک های فرزندپروری و ارتباط موثر وجود دارد که می توانید از آنها برای کمک به کاهش سطح استرس نوجوان خود استفاده کنید:

• شرم و تنبیه را با تقویت مثبت جایگزین کنید. شرم و تنبیه می تواند باعث شود که نوجوان احساس بی ارزشی و بی کفایتی کند.
• به نوجوان خود اجازه دهید اشتباه کند. محافظت بیش از حد یا تصمیم گیری برای نوجوانان می تواند به عنوان عدم ایمان به توانایی های آنها تلقی شود. این می تواند باعث شود آنها احساس اعتماد به نفس کمتری داشته باشند.
• به نوجوان خود اجازه تنفس بدهید. توقع نداشته باشید که نوجوانان همیشه همان کاری را که شما می گویید انجام دهند.
• نوجوان خود را مجبور نکنید راهی را که می خواهید دنبال کنید. از تلاش برای احیای دوران جوانی خود از طریق فعالیت ها و تجربیات نوجوان خود اجتناب کنید.
• راه های ارتباطی را باز نگه دارید، حتی اگر به نظر می رسد نوجوان شما می خواهد کناره گیری کند.
• اگر دوست صمیمی یا عضوی از خانواده وجود دارد که نوجوان شما به او نزدیک است و با او راحت است، ممکن است به نوجوان خود پیشنهاد دهید که با این فرد در مورد نگرانی هایش صحبت کند.

اثرات منفی افسردگی نوجوانان

اثرات منفی افسردگی نوجوانان فقط به حال و هوای ناراحت کننده ختم نمی شود، بلکه در همه زمینه های زندگی فرد این اثرات قابل مشاهده است و باید با دیدن این نشانه ها و بررسی آن به نوجوانان کمک کنیم. تعدادی از این عوامل را بررسی می کنیم:

• مشکلات در مدرسه: افسردگی باعث کاهش انرژی و تمرکز نوجوان می شود و ممکن است نوجوان علاقه خود را به حضور در مدرسه از دست دهد و باعث افت تحصیلی وی شود ، حتی دانش آموزی که در تحصیل موفق بوده است.
• فرار کردن: ممکن است نوجوان افسرده از خانه فرار کند یا در مورد آن صحبت کند. این نشانه ایی است برای درخواست کمک از سوی نوجوان و باید به آن توجه شود.
• سوء استعمال الکل و مواد مخدر: در دوران افسردگی گرایش به سمت مواد مخدر و الکل افزایش می یابد. که این کار نه تنها کمکی به وضع موجود نمی کند بلکه باعث بدتر شدن اوضاع نیز می شود. و والدین باید یه این مورد توجه ویژه ایی داشته باشند.
• اعتیاد به اینترنت: نوجوانان برای فرار از مشکلات خویش ممکن است زمان زیادی را پای کامپیوتر گذرانده که باعث تنهایی و انزوای بیشتر شده و ممکن است آن ها افسرده تر شوند.
• خشونت: برخی از نوجوانان افسرده مخصوصا آن هایی که خود در محیط خشونت آمیز بوده اند، ممکن است به رفتار های خشونت آمیز روی بیاورند . این رفتار ممکن است در شدت های مختلف بروز دهد.
• اقدام به خودکشی: افرادی که به درجات بالاتر افسردگی مبتلا هستند، مدام باید تحت نظر متخصص روان باشند تا افکار خودکشی انها چک شود که به مرحله عمل و اقدام به خودکشی نرسد.

درمان افسردگی در نوجوانان

روش های مختلفی برای درمان افسردگی استفاده می شود، از جمله داروها و روان درمانی. اگر تعارضات خانوادگی در افسردگی نوجوان نقش داشته باشد، ممکن است خانواده درمانی مفید باشد. نوجوان همچنین به حمایت خانواده یا معلمان برای کمک به مشکلات مدرسه یا همسالان نیاز دارد. گاهی اوقات، بستری شدن در بخش روانپزشکی برای نوجوانان مبتلا به افسردگی شدید ممکن است مورد نیاز باشد.

افسردگی نوجوانان معمولاً در دوره‌های مختلف می‌آیند و می‌روند. هنگامی که یک نوجوان یک بار دچار افسردگی می شود، احتمالاً در مقطعی دوباره افسرده می شود. عواقب عدم درمان افسردگی نوجوانان می تواند بسیار جدی و حتی کشنده باشد. FDA هشدار می دهد که داروهای ضد افسردگی به ندرت می توانند خطر تفکر و رفتار خودکشی را در کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی و سایر اختلالات روانپزشکی افزایش دهند. بنابراین، استفاده از داروهای ضد افسردگی در بیماران جوان تر، به ویژه نیاز به نظارت و پیگیری دقیق توسط پزشک معالج دارد.

علائم هشدار دهنده خودکشی نوجوانان چیست؟

خودکشی نوجوانان یک مشکل جدی است. خودکشی نوجوانان پس از تصادفات، دومین عامل مرگ و میر در میان جوانان و جوانان در ایالات متحده است.  علائم هشدار دهنده خودکشی با افسردگی نوجوانان عبارتند از:

1. ابراز ناامیدی از آینده
2. تسلیم شدن، صحبت کردن به گونه ای که گویی برای هیچ کس اهمیتی ندارد
3. آماده شدن برای مرگ، دادن اموال مورد علاقه، نوشتن نامه های خداحافظی یا وصیت نامه
4. شروع به مصرف یا سوءمصرف مواد مخدر یا الکل برای کمک به خواب یا رهایی از اضطراب روانی
5. رفتار سرکشانه
6. اعمال خشونت آمیز
7. تهدید یا صحبت در مورد کشتن خود

افکار خودکشی صرفا برای جلب توجه نیستند و باید مورد نوجه قرار بگیرند، در صورت مشاهده علامت ذکر شده در نوجوانان، با او صحبت کنید، او را تنها نگذارید و اقدامات اضطراری از جمله دور کردن وسایل خطرزا را سریعا انجام دهید.

تفاوت بین افسردگی نوجوانان و بزرگسالان

مشکل افسردگی در نوجوانان با بزرگسالان تفاوت دارد و علائم مختلفی که بروز می دهد نیز متفاوت است. 4 تفاوت اصلی افسردگی نوجوانان و بزرگسالان در زیر امده است:

• خلق و خوی تحریک پذیر یا عصبانی: زمانی که نوجوان افسرده است ممکن است دارای خلق تحریک پذیر، خصمانه باشد.
• دردهای غیرقابل توضیح: نوجوانان افسرده از بیماری جسمی شکایت دارد که زمانی که توسط پزشک معاینه می شود مورد خاصی را نشان نمی دهد . این دردها ممکن است حاکی از افسردگی باشد.
• حساسیت بیش از حد نسبت به انتقاد: نوجوان افسرده گرفتار احساس بی ارزشی است و نسبت به انتقاد بسیار حساس است و واکنش نشان میدهد .
• دوری گزینی از برخی مردم : نوجوان افسرده ممکن است کمتر از قبل معاشرتی باشد و یا فقط با تعداد محدودی از دوستان خود در ارتباط باشد. در این دوره ممکن است به ارتباط با گروه های خاصی گرایش پیدا کند که والدین باید به این موضوع بسیار توجه کرده. زیرا نوجوانان از دوستان خود بسیار تاثیر می گیرند.

والدین عزیز مراقبت دلسوزانه و آگاهانه این امکان را فراهم می آورد تا در سال های انتقال از کودکی به بزرگسالی با نوجوان خود همراه و به آنان کمک کنید تا به بزرگسال بالغ و مسئول تبدیل شود. باید به واکنش های خود در رابطه با نوجوانان توجه کنید و نسبت به آن هوشیار باشید.

پژوهشگر: گل آرا شریعت، روانشناس و مشاور

ویرایشگر علمی: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

بازبینی امین زندی، روانشناس بالینی