کنکور روانشناسی ارشد و دکتری به همراه منابع کنکور روانشناسی

همانطور که قبلا اشاره شد؛ مدت زمان تحصیل دوره کارشناسی ارشد، دو سال و دوره دکتری تخصصی روانشناسی چهار سال است. مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی در وزارت علوم ۶ گرایش دارد که بر اساس کد ضریب کارنامه سازمان سنجش به آن اشاره می‌کنیم.

 کد ضرایب کارنامه به تفکیک گرایش های روانشناسی:

کد 1 : روانشناسی عمومی ، روانشناسی اسلامی گرایش روانشناسی مثبت‌گرا

کد 2 : روانشناسی بالینی ، روانشناسی بالینی گرایش خانواده ، روانشناسی بالینی كودك و نوجوان

کد 3 : سنجش و اندازه‌گیری ( روانسنجی )

کد 4 : روانشناسی صنعتی و سازمانی

کد 5 : روانشناسی و آموزش كودكان استثنایی

کد 6 : روانشناسی تربیتی

داوطلبان کنکور ارشد روانشناسی و علوم تربیتی باید چند نکته را در نظر داشته باشند. اول این­که مطالعه تمامی منابع اصلی و کمک آموزشی این رشته، فرایندی زمان‌گیر و دشوار است و در بیشتر موارد عملاً امکان­‌پذیر نیست.بنابراین در این نوشته سعی برآن است تا جامع‌­ترین و در عین حال مفیدترین منابع روانشناسی (اصلی یا کمک آموزشی) براساس تجربه دانشجویان و اساتید معرفی شود.

نکته دیگر این است که مطالعه کتب کمک آموزشی، جزوه­‌های موسسات مختلف و هر نوع ابزار کمک آموزشی دیگر به تنهایی نمی‌­توانند تضمینی برای پاسخ­گویی به سوالات کنکور، کسب درصد بالا و رتبه برتر باشد؛ لذا ترکیبی از این منابع برای موفقیت در کنکور با رتبه برتر، انتخابی بهینه است.

معرفی گرایش های رشته روانشناسی

1- روانشناسی بالینی

روانشناسی بالینی محبوبترین و پرطرفدارترین گرایش رشته روانشناسی است. به طوری که معمولاً گزینه اول تمامی داوطلبان کنکور ارشد و دکتری، رشته روانشناسی است. بنابراین به همان میزان رقابت این گرایش در کنکور ارشد و دکتری دشوارتر خواهد بود. این گرایش به موضوعاتی مانند شناخت نابهنجاری‌­های رفتار انسان، تغییر و درمان این ناهنجاری­‌ها و را­ه‌­های پیشگیری از آن­ها می­‌پردازد.

طبیعتاً فعالیت‌­های درمانی در زمینه­‌های مختلف مانند درمان‌­های بالینی ، گروه درمانی ، مشاوره، کار در مراکز ترک اعتیاد و … از فعالیت­‌های برجسته فارغ التحصیلان این رشته است. همچنین فارغ‌­التحصیلان این رشته می­‌توانند در مراکز تشخیصی و درمانی، مؤسسات آموزشی و پژوهشی، مراکز توابخشی و پیشگیری، برگزاری کارگاه‌­های آموزشی و تدریس در دانشگاه فعالیت کنند.

اگرچه این گرایش یکی از محبوبترین گرایش‌­های رشته روانشناسی است اما دانشجویان و فارغ التحصیلانی که قصد ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر خارج از ایران را دارند باید به این نکته توجه کنند که بدلیل تفاوت‌­های فرهنگی در هر کشور، دانش­‌آموختگان این گرایش برای گرفتن پذیرش از دانشگاه­‌های خارجی راه دشواری را پیش‌­رو دارند.

1-1- روانشناسی بالینی کودک و نوجوان

این گرایش در اصل فصول مشترک زیادی با روانشناسی بالینی دارد. اما این رشته روی اختلالات دوران کودکی و نوجوانی و درمان آن­ها تمرکز می‌کند. در واقع این گرایش زیرمجموعه روانشناسی بالینی در آزمون سراسری یا همان کنکور روانشناسی قرار می­گیرد. حتی تمامی دروس و ضرایب این گرایش با روانشناسی بالینی کاملاً یکسان است.

این گرایش از سال 84 به مجموعه گرایش‌­های رشته روانشناسی اضافه شد و تنها دانشگاه­‌های بهشتی، تبریز و بعضاً اهواز در آن دانشجو می‌­پذیرند.البته مد نظر داشته باشید که ممکن است سایر دانشگاه‌­ها در سال­‌های مختلف، برای این گرایش ظرفیت بیشتری در نظر بگیرند.

جدول این گرایش مشابه روانشناسی بالینی است

2-1- روانشناسی خانواده یا خانواده درمانی

خانواده یک نهاد کوچک اجتماعی است ولی در عین حال اصیل‌­ترین و مهمترین نهاد اجتماعی در زندگی فرد به شمار می‌رود. این گرایش روانشناسی، ابعاد و جنبه­‌های مختلف خانواده، رفتارهای اعضای خانواده و تاثیر این رفتارها بر یکدیگر، معضلات یا مشکلات خانواده و به طور کلی تمامی موضوعات مرتبط با خانواده را بررسی می­‌کند.

از اهداف این گرایش می­‌توان به افزایش بهداشت روانی خانواده، ارائه راه‌حل‌­‌های مناسب برای مشکلات خانواده، بهبود کیفیت روابط خانوادگی و ارائه راه­کار در این راستا اشاره کرد. فعالیت­‌های روانشناسان خانواده شامل پیشگیری، آموزش و درمان برای کمک به خانواده و اعضای آن می‌­باشد که این فعالیت­‌ها در غالب مشاوره در مدارس و کلینیک­‌های روانشناسی و برگزاری کارگاه‌­های آموزشی صورت می­‌گیرد.

خانواده درمانی زیر مجموعه روانشناسی بالینی و تفاوت آن با مشاوره خانواده در شدت و عمق مشکلات است. این گرایش هم مانند روانشناسی کودک و نوجوان دروس و ضرایب یکسانی با روانشناسی بالینی در کنکور روانشناسی ارشد دارد. در حال حاضر برای این گرایش تنها در دانشگاه­‌های شهید بهشتی و علم و فرهنگ دانشجو پذیرفته می­‌شود ولی همانطور که پیشتر گفته شد، چنین روندی می‌تواند هر سال بر اساس تصمیمات دانشگاه و ظرفیت پذیرش متغیر باشد.

جدول این گرایش مشابه روانشناسی بالینی است

2- روانشناسی عمومی و روانشناسی اسلامی گرایش روانشناسی مثبت‌گرا

روانشناسی عمومی مسائل و موضوعاتی از قبیل شناخت مسائل روانشناسی، علت رفتار­های انسان، کاربرد روانشناسی در مسائل روانی-اجتماعی، چگونگی بکارگیری روانشناسی در آموزش و پرورش و شناسایی کودکان استثنائی را بررسی می­ کند. در این رشته تمامی شاخه ها و نظریه‌­ها به صورت بنیادی مورد مطالعه و پژوهش قرار می­‌گیرند و باید اغلب محیط­‌های کاری فارغ التحصیلان این رشته مرتبط با امور پژوهشی باشد اما در واقعیت این رشته می­‌تواند همپوشانی زیادی با روانشناسی بالینی داشته باشد و فارغ‌­التحصیلان علاقه­‌مند به فعالیت­‌های بالینی نیز می­‌توانند با کسب مهارت و گذراندن کارگاه­‌های مرتبط با حیطه علاقه خود، در مشاغل مشابه گرایش روانشناسی بالینی مشغول به کار شوند.

یکی از اهداف روانشناسی عمومی پرورش متخصصان توانمند در زمینه پژوهش و تولید علم در حوزه روانشناسی می‌­باشد. از دیگر اهداف این رشته می­‌توان به ایجاد مهارت در افرادی که در زمینه‌­های آموزشی، پژوهشی و سازمان­‌های مرتبط مانند مدارس و دانشگاه­‌ها فعالیت می­‌کنند، اشاره کرد. همچنین گرفتن پذیرش از دانشگاه­‌های سایر کشورها و ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر در این رشته خارج از کشور، مسیر راحت‌تری نسبت به گرایش روانشناسی بالینی دارد. (داوطلبان توجه داشته باشند که گرایش روانشناسی اسلامی گرایش روانشناسی مثبت‌گرا با همان ضرایب و دروس روانشناسی عمومی در آزمون کنکور مورد پرسش از شما قرار خواهد گرفت و فقط پس از کسب نمره و کارنامه نهایتا داوطلب میتواند به انتخاب دانشگاه هایی که این گرایش را ارائه میدهند اقدام ورزد)

3- روانشناسی صنعتی سازمانی

روانشناسی صنعت-سازمانی، علمی است که نیروی انسانی و دیگر جنبه­‌های محیط کار را به هم مرتبط می‌­کند و همچنین به بررسی ارتباط میان آنها نیز می­‌پردازد. روانشناسی صنعتی سازمانی را می­‌توان با دو جنبه مطرح کرد:

جنبه اول، مطالعه رفتار انسان در محیط کار است که امکان بررسی شخصیت افراد و هماهنگی آن­ها با شغل یا مسئولیت موردنظر با توجه به مهارت­ها و ویژگی‌­های شخصیتی هر فرد را فراهم می­‌کند. از دیگر موضوعات مورد بررسی در این جنبه روانشناسی صنعتی ­سازمانی، می­‌توان به تاثیر سازمان و ساختارهای سازمانی بر رفتار کارکنان اشاره کرد.

جنبه دوم و بسیار مهم، حل مسائل و مشکلات مربوط به کارکنان در دنیای کار و سایر ابعاد زندگی آن­هاست. به طور مثال خدمات مشاوره با هدف حل مشکلات کارکنان در ابعاد مختلف می‌تواند انرژی، توان، تخصص و تمرکز کارکنان را در اختیار اهداف و فعالیت­‌های سازمان قرار دهد. به عبارت دیگر، هدف یک روانشناس صنعتی، سازمانی بهبود عملکرد و سلامت روان افراد و در کنار آن افزایش سودآوری و بهره‌­وری سازمان است.

روانشناسی صنعتی سازمانی در ایران یک رشته جدید است و فرصت­‌های شغلی آن می­‌تواند در حوزه‌­های گزینش کارکنان، ارزیابی مهارت‌­های کارکنان، ارزیابی کارایی کارکنان، مشاوره به سازمان‌ها جهت رشد و پیشرفت، مشاوره به مدیران در زمینه‌­های مختلف کاری، طراحی سیستم‌­های مدیریت منابع انسانی و بهبود کیفیت ارتباطات انسانی در محیط کار قرار گیرد. لازم به ذکر است امکان ادامه تحصیل مقطع دکتری این گرایش در دانشگاه شهید چمران اهواز فراهم شده است.

4- روانسنجی یا سنجش و اندازه­‌گیری

گرایش روانسنجی بیانگر کاربرد علم آمار در تحقیقات و پژوهش‌­های روانشناسی است. روانسنجی به ارزشیابی، اندازه‌­گیری و سنجش خصوصیات و ویژگی­های انسانی با استفاده از ابزارهای آماری کیفی و کمی می­‌پردازد.

هدف از پرورش متخصصان در زمینه‌­ی روان­سنجی، آموزش افرادی است تا با زمینه‌­های مختلف انداز‌‌‌‌‌ه‌­گیری و سنجش نظری و کاربردی ویژگی‌های مختلف انسانی و مهارت­‌های آن­ها آشنایی کافی داشته باشند تا بتوانند با استفاده از این اطلاعات به سنجش ویژگی­‌های پنهان افراد پی­‌ببرند. متخصصان روانسنجی می­‌توانند با طراحی انواع آزمون­‌ها، مانند آزمون­‌های هوش، استعداد تحصیلی، استخدامی به سنجش آموزشی، تربیتی و استخدامی بپردازند.

اهمیت کار متخصصان روان­سنجی از آن­جا معلوم است که آزمون­‌های روانی همواره ابزار یاری­‌رسان در امر «تشخیص در روانشناسی بالینی» هستند. تحصیل در این گرایش علاوه بر بنیه‌­ قوی در ریاضیات و آمار و تسلط داشتن بر نرم‌افزارهای آماری نظیر SPSS برای انجام تحلیل‌­های آماری، نیازمند سواد غنی در علم روانشناسی و فسلفه علم نیز می‌­باشد.

به عبارت دیگر این رشته با روش‌شناسی پژوهشی در علوم رفتاری و روانشناسی ارتباط دارد تا بتواند فعالیت‌­های پژوهشی را در راستای علم ناب و با سوگیری حداقل به سرانجام برساند. روانسنجی در بین دیگر گرایش­‌های مجموعه روانشناسی متقاضیان کمتری دارد و طبیعتاً ظرفیت کمتری را در دانشگاه‌­های کشور به خود اختصاص می­‌دهد.

5- روانشناسی کودکان استثنائی

عبارت کودکان استثنائی، گستره­ وسیعی از کودکان تیز هوش، کودکان عقب افتاده ذهنی (ناتوانی عقلانی رشدی در DSM5)، نابینا، کم بینا، ناشنوا، کم شنوا، کودکانی با ناتوانی‌های ذهنی، حرکتی، تکلمی و… را در برمی­‌گیرد. روانشناسی کودکان استثنائی به کلیه مسائل مربوط کودکان استثنائی اعم از پیشگیری، شناخت و آموزش آن­ها می‌­پردازد و هدف آن آموزش متخصصانی با تمرکز بر تشخیص و بهزیستی کودکان استثنائی می‌­باشد.

در نهایت متخصصان کودکان استثنائی در زمینه ارزیابی، تشخیص، آموزش و به­‌پروری کودکان استثنائی در مراکز آموزشی مخصوص، مدارس، کلینیک­‌های مشاوره، سازمان بهزیستی و مراکز مرتبط با نگه­داری و آموزش این کودکان مشغول به کار می‌­شوند. روانشناسی کودکان استثنائی بدلیل جذابیت­‌های منحصر به فرد خود، متقاضیان و طرفداران خاص خود را در کنکور ارشد و دکتری دارد.

6- روانشناسی تربیتی 

روانشناسی تربیتی شاخه‌­ای از علم روانشناسی است که به تحقیق در مسائل یادگیری و آموزش می­‌پردازد. به طور کلی این رشته چگونگی کاربرد روانشناسی در آموزش و پرورش را مطرح می­‌کند و به بررسی ماهیت و چگونگی یادگیری، روش‌­های آموزشی، ویژگی‌­های یادگیرنده، شرایط یادگیری، سنجش و ارزیابی آموخته‌­های یادگیرندگان می­‌پردازد.

روانشناسی تربیتی نقش پررنگی در شناخت دانش­‌آموزان، آموزش معلمان، نوشتن طرح و اجرای برنامه‌­های آموزشی و پرورشی، کمک به افراد دارای اختلال یادگیری خاص (طبق DSM5) دارد. بنابراین اهداف این رشته تعلیم متخصصانی با مهارت شناخت مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان و بر طرف کردن آن­ها، اجرای طرح‌­ها و روش‌­های نوین آموزشی در مدارس، شناخت استعدادهای دانش‌­آموزان و در نهایت کمک به دانش‌­آموزان دارای اختلال یادگیری خاص می‌­باشد. اکثر موقعیت‌­های شغلی برای فارغ التحصیلان این رشته مرتبط با مراکز آموزشی، سازمان­‌ها، مدارس، کلینیک‌­های مشاوره، بهزیستی و مراکزی از این قبیل می‌باشد.