پروپرانولول: موارد مصرف، عوارض، تداخل و هشدارها


پروپرانولول چیست؟
پروپرانولول (Propranolol) که خارج از ایران با نام تجاری ایندرال (Inderal) شناخته می شود، متعلق به دسته ای از داروها به نام مسدود کننده های بتا یا بتا بلاکرها است. پروپرانولول بیش از 50 سال پیش، توسط یک داروشناس بریتانیایی تولید شد. پرانول برای درمان فشار خون بالا، ضربان قلب نامنظم، پیشگیری از سردردهای میگرنی و درد قفسه ی سینه (آنژین صدری) و همچنین کاهش اضطراب مورد استفاده قرار می گیرد.
ممکن است پروپرانولول در کنار داروهای دیگری برای شما تجویز شود. این دارو با مسدود کردن عملکرد برخی مواد شیمیایی طبیعی در بدن (مانند اپی نفرین) که بر قلب و عروق خونی تاثیر می گذارند، عمل می کند. این اثر ضربان قلب، فشار خون و فشار وارد بر قلب را کاهش می دهد.
فهرست مطالب
موارد مصرف پروپرانولول
پروپرانولول برای فشار خون بالا، تنگی هیپرتروفیک زیر آئورت (بیماری عضله ی قلب)، کنترل ریتم قلب در فیبریلاسیون دهلیزی، تسکین آنژین (درد قفسه ی سینه)، پشتیبانی از عملکرد قلب پس از حمله ی قلبی، جلوگیری از میگرن، کاهش لرزش، کمک به تیروئید و غدد فوق کلیوی و اضطراب به کار گرفته می شود. همچنین شکل مایع آن برای درمان یک بیماری ژنتیکی به نام همانژیوم، به نوزادان 5 هفته تا 1 ساله داده می شود.
مکانیزم اثر پروپرانولول
پروپرانولول یک مسدود کننده ی گیرنده ی بتا غیر انتخابی است. این بدان معناست که روی قلب، ریه ها و سایر نواحی بدن به طور مشابه عمل می کند. مسدود کردن گیرنده های β1 و β2 آدرنرژیک، پاسخ های کرونوتروپیک (مربوط به سرعت ضربان قلب) ، اینوتروپیک (مربوط به قدرت انقباض قلب) و گشادکننده ی عروق به تحریک بتا آدرنرژیک را کاهش می دهد.
اشکال، دوز و نحوه مصرف پروپرانولول
پروپرانولول به شکل قرص (10، 20، 40، 60، 80 میلی گرم)، کپسول طولانی رهش (60، 80، 120، 160 میلی گرم)، مایع خوراکی (20 میلی گرم/ 5 میلی لیتر و 40 میلی گرم/ 5 میلی لیتر) و تزریقی (1 میلی گرم/ میلی لیتر) تولید می شود. در ایران قرص (10،20،40،80 میلی گرم)، شربت (4.28 میلی گرم/ 1 میلی لیتر) و آمپول (1 میلی گرم/ میلی لیتر) آن موجود است. پرانول را دقیقا طبق دستور پزشکتان مصرف کنید، دستورالعمل های نسخه ی خود را دنبال کنید و تمام راهنماهای دارویی را بخوانید. بزرگسالان می توانند پروپرانول را همراه غذا یا بدون آن مصرف کنند اما بهتر است هر بار به همان روش مصرف کنید.
شربت پرانول باید در حین غذا دادن یا بلافاصله بعد از آن به نوزاد داده شود. دوزها باید حداقل 9 ساعت از هم فاصله داشته باشند. شربت را با سرنگ اندازه گیری کنید نه قاشق آشپزخانه. شیشه ی شربت را تکان تکان ندهید. شربت پروپرانول می تواند باعث کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) شود، به ویژه در زمان استرس، بیماری، عفونت یا حذف وعده های غذایی.
اطمینان حاصل کنید که کودک شما در حین مصرف این دارو به طور منظم غذا بخورد. اگر کودکتان که شربت پروپرانولول مصرف می کند، دچار استفراغ شد یا علائم هیپوگلیسمی مانند ضعف شدید یا تشنج دارد، با پزشکش تماس بگیرید. دوزها بر اساس وزن کودک تجویز می شود پس در صورت افزایش یا کاهش وزن، ممکن است دوز کودک شما تغییر کند. اگر شربت را باز کردید اما به مدت 2 ماه از آن استفاده نکردید، دیگر آن را دور بیاندازید.
در حین مصرف پروپرانولول باید عملکرد قلب و فشار خون شما مرتبا بررسی شود. اگر جراحی در پیش دارید، به پزشک خود اطلاع دهید که پرانول مصرف می کنید. اگر مصرف پروپرانولول را به طور ناگهانی متوقف کنید، ممکن است وضعیت شما بدتر شود. قبل از قطع دارو با پزشک خود صحبت کنید. این دارو می تواند بر نتایج برخی آزمایشات پزشکی تاثیر بگذارد. به هر پزشکی که شما را معالجه می کند بگویید که از پروپرانول استفاده می کنید.
عوارض جانبی پروپرانولول
عوارض جانبی به نقل از medscape در جدول زیر آمده است.
عوارض پروپرانولول |
|
تشدید نارسایی احتقانی قلب برادی کاردی (کندتپشی) افت فشار خون آرتروپاتی (بیماری مفصل) پدیده رینود (یک اختلال در دستگاه گردش خون) هایپر/هیپوگلیسمی (بالا یا پایین بودن قند خون) افسردگی خستگی بیخوابی پارستزی (خواب رفتگی اندام ها) اختلال سایکوتیک |
خارش حالت تهوع استفراغ هیپرلیپیدمی (کلسترول بالا) هیپرکالمی (پتاسیم بالا) برونکواسپاسم (یک عارضه ی مرتبط با راه های هوایی و تنفسی) تنگی نفس ادم ریوی (آب آوردن ریه) دیسترس تنفسی (افت اکسیژن و نارسایی تنفسی ناشی از تجمع مایع در کیسک های هوایی ریه) خس خس سینه |


تداخل پروپرانولول با سایر داروها
پروپرانولول می تواند با سایر داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که ممکن است مصرف کنید، تداخل داشته باشد. تداخل زمانی است که یک ماده، نحوه ی عملکرد دارو را تغییر دهد که این می تواند مضر باشد یا از درست عمل کردن دارو جلوگیری کند. برای جلوگیری از تداخل، پزشکتان باید تمام داروهای شما را با دقت مدیریت کند. حتما در مورد تمام داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید. در ادامه نمونه هایی از داروهایی که می توانند با پرانول تداخل کنند، فهرست شده اند.
داروهای آریتمی
مصرف پروپرانولول با سایر داروهایی که مشکلات ریتم قلب را درمان می کنند، می تواند عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند. این عوارض شامل کاهش ضربان قلب، کاهش فشار خون یا انسداد قلب است. در صورت تجویز همزمان این داروها، پزشک باید احتیاط کند. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- آمیودارون
- برتیلیوم
- کینیدین
- دیسوپیرامید
- انکایینید
- موریسیزین
- فلکائینید
- پروپافنون
- پروکائین آمید
- دیگوکسین
داروی فشار خون
پروپرانولول را با بتا بلاکر دیگری مصرف نکنید. این می تواند ضربان قلب شما را بیش از حد کاهش دهد. نمونه هایی از بتا بلاکرها عبارتند از:
- آسبوتولول
- آتنولول
- بیسوپرولول
- کارتئولول
- اسمولول
- متوپرولول
- نادولول
- نبیولول
- سوتالول
اگر پزشک شما داروهای مهارکننده ی آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) را همراه پروپرانولول تجویز کرده، باید احتیاط کند. مصرف این داروها با هم می تواند باعث کاهش غیر طبیعی فشار خون شود. نمونه هایی از مهارکننده های ACE عبارتند از:
- لیزینوپریل
- انالاپریل
اگر پزشکتان مسدود کننده های کانال کلسیم را با پروپرانولول تجویز کرده، باید احتیاط کند. استفاده از این داروها با هم می تواند باعث کاهش شدید ضربان قلب، نارسایی قلبی و انسداد قلب شود. نمونه هایی از مسدود کننده های کانال کلسیم عبارتند از:
- دیلتیازم
در صورت تجویز آلفا بلاکرها با پروپرانولول، پزشک باید احتیاط کند. مصرف این داروها با هم می تواند باعث فشار خون پایین تر از حد معمول، غش یا کاهش فشار خون پس از برخواستن شود. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- پرازوسین
- ترازوسین
- دوکسازوسین
اگر در حال تغییر از کلونیدین به پروپرانولول هستید، پزشک باید دوز کلونیدین را به آرامی کاهش و دوز پروپرانولول را به آرامی و در طی چند روز افزایش دهد. این کار برای جلوگیری از عوارض جانبی مانند کاهش فشار خون انجام می شود.
داروهای بی حس کننده
اگر این داروها را با پروپرانولول مصرف می کنید، احتیاط کنید. پرانول می تواند بر نحوه ی دفع این داروها از بدن شما تاثیر بگذارد که می تواند مضر باشد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- لیدوکائین
- بوپیواکائین
- مپیواکائین
داروهای افزایش ضربان قلب و فشار خون
این داروها را با پروپرانولول استفاده نکنید. این داروها یکدیگر را خنثی می کنند. این بدان معنی است که هیچ یک از آن ها کار نمی کنند. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- اپی نفرین
- دوبوتامین
- ایزوپروترنول
داروهای آسم
این داروها را نباید با پروپرانولول مصرف کنید. انجام این کار موجب افزایش میزان این داروها در خون شما می شود. این می تواند خطر عوارض جانبی را افزایش دهد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- تئوفیلین
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
این داروها می توانند اثرات کاهنده ی فشار خون پروپرانولول را کاهش دهند بنابراین ممکن است به تغییر دوز (پروپرانول) نیاز داشته باشید. نمونه هایی از NSAID ها عبارتند از:
- دیکلوفناک
- اتودولاک
- فنوپروفن
- ایبوپروفن
- ایندومتاسین
- کتوپروفن
- کتورولاک
- ملوکسیکام
- نابومتون
- ناپروکسن
- اگزاپروزین
- پیروکسیکام
رقیق کننده ی خون
زمانی که پروپرانولول همراه با وارفارین مصرف شود، ممکن است میزان وارفارین در بدن شما افزایش یابد. این می تواند باعث افزایش مدت زمان خونریزی از هر زخم شود. در صورت مصرف همزمان این داروها، ممکن است دوز وارفارین شما به تغییر نیاز داشته باشد.
داروهایی برای درمان زخم معده
مصرف همزمان سایمتیدین و پروپرانولول می تواند سطح پرانول را در خون شما افزایش دهد. این می تواند عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند.
آنتی اسیدهای دارای هیدروکسید آلومینیوم
مصرف این داروها با پروپرانولول، می تواند اثربخشی پرانول را کاهش دهد. پزشک باید شما را تحت نظر داشته باشد و ممکن است به تغییر دوز پروپرانول نیاز داشته باشید.
هشدارهای پروپرانولول
هشدار آلرژی
پروپرانولول می تواند یک واکنش آلرژیک شدید ایجاد کند. علائم عبارتند از:
- راش
- کهیر
- خس خس سینه
- مشکل در تنفس
- تورم دهان، صورت، لب ها، زبان یا گلو
در صورت بروز این علائم، با 115 تماس بگیرید یا به نزدیک ترین اورژانس بروید. اگر تا به حال به پروپرانولول واکنش آلرژیک داشته اید، دیگر آن را مصرف نکنید.
هشدار تداخل الکلی
الکل می تواند سطح پروپرانولول را در بدن شما افزایش دهد. این می تواند عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند. هنگام مصرف پرانول نباید الکل بنوشید.
هشدار برای افرادی که شرایط سلامت خاص دارند
برای افراد مبتلا به شوک کاردیوژنیک (شوک قلبی): از پروپرانولول استفاده نکنید. پروپرانول نیروی ضربان قلب شما را کاهش می دهد که می تواند این وضعیت را بسیار بدتر کند.
برای افرادی که ضربان قلبشان کندتر از حد متوسط است: شما نباید از پروپرانولول استفاده کنید. پرانول می تواند ضربان قلب شما را کندتر کند که این می تواند خطرناک باشد.
برای افراد مبتلا به بلوک قلبی بالاتر از درجه یک: شما نباید از پروپرانولول استفاده کنید. پروپرانولول نیروی ضربان قلب شما را کاهش می دهد که می تواند انسداد قلب شما را بدتر کند.
برای افراد مبتلا به آسم: در صورت ابتلا به آسم، نباید از پروپرانولول استفاده کنید. پرانول می تواند آسم شما را بدتر کند.
برای افرادی که درد شدید قفسه ی سینه دارند: قطع ناگهانی پروپرانولول می تواند درد قفسه ی سینه شما را بدتر کند.
برای افراد مبتلا به نارسایی قلبی: شما نباید این دارو را مصرف کنید. پروپرانولول نیروی ضربان قلب شما را کاهش می دهد که این می تواند نارسایی قلبی شما را بدتر کند. اگر سابقه نارسایی قلبی دارید، در صورتی پروپرانولول برایتان مفید است که داروهای نارسایی قلبی خود را مصرف کنید و تحت نظارت دقیق پزشک باشید.
برای افراد مبتلا به سندرم ولف پارکینسون وایت: این وضعیت پزشکی می تواند به ضربان قلب کندتر از حد متوسط منجر شود. درمان این بیماری با پروپرانولول می تواند ضربان قلب شما را بیش از حد کاهش دهد. در این شرایط ممکن است به ضربان ساز نیاز باشد.
برای افراد مبتلا به دیابت: پروپرانولول می تواند باعث هیپوگلیسمی (قند خون پایین) شود. همچنین ممکن است علائم قند خون پایین، من جمله ضربان قلب سریعتر از حد متوسط، تعریق و لرزش را بپوشاند. در صورت ابتلا به دیابت، با احتیاط پروپرانول را مصرف کنید، به خصوص اگر از انسولین یا سایر داروهای کاهنده ی قند خون استفاده می کنید.
برای افراد مبتلا به تیروئید بیش فعال: پروپرانولول می تواند علائم پرکاری تیروئید مانند ضربان قلب سریعتر از حد متوسط را بپوشاند. اگر به پرکاری تیروئید دچار باشید و مصرف پروپرانولول را بطور ناگهانی قطع کنید، ممکن است علائم شما بدتر شود یا به یک بیماری جدی به نام طوفان تیروئید مبتلا شوید.
برای افراد مبتلا به برونشیت مزمن یا آمفیزم: به طور کلی، اگر مشکلات تنفسی دارید، نباید پروپرانولول مصرف کنید. زیرا می تواند وضعیت ریه شما را بدتر کند.
برای افراد مبتلا به گلوکوم: پروپرانولول می تواند فشار چشم شما را کاهش دهد. این می تواند تشخیص اینکه آیا داروهای شما برای گلوکوم موثر هستند یا نه را دشوار کند. همچنین ممکن است زمانی که مصرف پرانول را متوقف می کنید، فشار چشم شما افزایش یابد.
برای افراد مبتلا به آلرژی: اگر واکنش های آلرژیک شدیدی داشته اید که باعث آنافیلاکسی می شود، ممکن است آلرژیتان با مصرف پروپرانولول بدتر شود. همچنین ممکن است دوزهای معمول شما از داروی آلرژی اپی نفرین به خوبی عمل نکند؛ پروپرانولول می تواند برخی اثرات اپی نفرین را مسدود کند.
هشدار برای گروه های دیگر
برای زنان باردار: تحقیقات روی حیوانات حاکی از اثرات نامطلوب برای جنین است. مطالعات کافی بر روی انسان انجام نشده است تا مطمئن شویم که چگونه این دارو می تواند بر جنین تاثیر بگذارد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید با پزشک خود صحبت کنید. این دارو تنها در صورتی باید استفاده شود که منافع بالقوه، خطر احتمالی را توجیه کند.
برای زنان شیرده: پروپرانولول وارد شیر مادر می شود. ممکن است در حین شیردهی برای شما پرانول تجویز شود اما کودک شما باید تحت نظر باشد. پروپرانولول می تواند باعث کندی ضربان قلب و کاهش قند خون کودک شما شود. همچنین ممکن است اکسیژن خون را کاهش داده، باعث سیانوز شود. این وضعیت پوست، لب ها یا ناخن های کودک شما را آبی می کند.
برای سالمندان: ممکن است عملکرد کبد، کلیه، قلب و … در سالمندان کاهش یافته باشد، پزشک این فاکتورها و داروهایی را که هنگام شروع پروپرانولول مصرف می شود را در نظر می گیرد.
برای کودکان: مشخص نشده است که پروپرانولول برای استفاده در کودکان کمتر از 18 سال ایمن و موثر باشد. گزارش هایی از نارسایی قلبی و اسپاسم راه هوایی در کودکانی که این دارو را مصرف کرده اند، گزارش شده است.
ملاحظات مهم مصرف پروپرانولول
نگهداری
پرانول را در دمای 59 تا 86 درجه ی فارنهایت (15 تا 30 درجه ی سانتیگراد)، دور از نور نگه دارید. آن را در مکان های مرطوب مانند حمام قرار ندهید.
مصرف و حمل پروپرانولول در سفر
همیشه داروی خود را همراه داشته باشید. هنگام پرواز، آن را در کیف دستی خود نگه دارید. نگران دستگاه های اشعه ایکس فرودگاه نباشید. آن ها نمی توانند به داروهای شما آسیب برسانند. همیشه ظروف اصلی دارای برچسب نسخه را با خود حمل کنید. این دارو را در خودروی خود قرار ندهید، بخصوص در مواقعی که هوا خیلی گرم یا خیلی سرد است.
اسامی تجاری موجود در ایران
- پروپراتد
- دوسیتون
- همانوکس
سوالات متداول
در اسرع وقت دارو را مصرف کنید، اما اگر تقریبا زمان نوبت بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید. دو دوز را در یک زمان مصرف نکنید.
در بعضی افراد پروپرانولول می تواند باعث سرگیجه شود، به خصوص زمانی که برای اولین بار مصرف آن را شروع می کنند یا پس از مصرف دوز بیشتر. اگر این اتفاق برای شما افتاد، رانندگی و دوچرخه سواری نکرده، از ابزار یا ماشین آلات استفاده نکنید.
به جز الکل مورد دیگری نیست، می توانید به طور معمول غذا بخورید و بنوشید. توجه داشته باشید که داشتن یک برنامه ی غذایی سالم و متعادل می تواند به بهبود فشار خون یا بیماری های قلبی کمک کند.
برخی از افرادی که پروپرانولول مصرف می کنند می گویند با مصرف آن وزن اضافه کرده اند، به خصوص در ماه های اول. این یک عارضه ی جانبی رایج نیست و اطلاعات کافی وجود ندارد که با اطمینان بگوییم چرا برخی افراد وزن اضافه می کنند. ممکن است به این دلیل باشد که پروپرانولول می تواند باعث ایجاد احساس خستگی شود که می تواند شما را کم تحرک کند. اگر نگران افزایش وزن هستید، با پزشک خود صحبت کنید.
بعضی از افرادی که پروپرانولول مصرف می کنند می گویند میل جنسی آن ها کاهش می یابد و برخی از مردان متوجه می شوند که نمی توانند نعوظ داشته باشند. با این حال، این یک عارضه ی جانبی رایج نیست و شواهد کافی برای اطمینان از اینکه پروپرانولول باعث آن شده است، وجود ندارد. اگر در زندگی جنسی خود مشکل دارید، با پزشک خود صحبت کنید.
منابع اصلی این نوشته: drugs, healthline, nhs
نویسنده: مبینا آقایی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
ویرایشگر: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی
سلام.من از دمنوش بابونه استفاده کردم میتونم یک یا دو ساعت بعدش از قرص پرانول استفاده کنم
سلام ترجیحا به علت تداخل و تاثیر بر روی فشار خون با احتیاط مصرف کنید و با پزشک معالج خودتون مشورت کنید
ایا قرص منیزیم با پرانول تداخل داره؟
قرص منیزیم معمولاً با داروهای زیادی تداخل نداره، اما همیشه بهتر است که قبل از استفاده همزمان دو دارو یا بیشتر، با پزشک یا داروساز مشورت کنید. در مورد داروی پرانول، فکر میکنم منظور شما “پروپرانولول” است که یک بتا بلاکر است و برای درمان فشار خون بالا، اضطراب و برخی مشکلات قلبی استفاده میشود. منیزیم میتونه بر جذب و اثربخشی برخی داروها تأثیر بگذارد، اما معمولاً مصرف منیزیم با پروپرانولول خاصیت تداخل زیادی ندارد. با این حال، منیزیم میتواند بر ضربان قلب و فشار خون تأثیر بگذارد، بنابراین اگر شما داروهای دیگری را برای این شرایط مصرف میکنید حتما با پزشک معالج مشورت کنید