مدافینیل چیست و در چه مواردی مصرف می شود؟
مدافینیل چیست؟
مدافینیل یا مودافینیل (Modafinil) که خارج از ایران با نام تجاری پروویجیل (Provigil) نیز شناخته می شود، متعلق به دسته ای از داروها به نام محرک ها است. مدافینیل برای درمان نارکولپسی (بیماری که باعث خواب آلودگی بیش از حد در طول روز می شود) و اختلال خواب شیفت کاری (خواب آلودگی یا خواب ماندن در ساعات برنامه ریزی شده ی بیداری یا مشکل در به خواب رفتن، در افراد شب کار یا افرادی که به صورت چرخشی کار می کنند) تجویز می شود.
همچنین مدافینیل همراه با دستگاه های تنفسی یا سایر درمان ها برای سندرم آپنه انسدادی خواب-هیپوپنه (یک اختلال خواب است که در آن تنفس بیمار برای مدت کوتاهی متوقف می شود یا بارها در طول خواب کم عمق نفس می کشد بنابراین خواب آرام کافی ندارد) نیز استفاده می شود. مدافینیل با تغییر مقدار برخی از مواد طبیعی در ناحیه ای از مغز که خواب و بیداری را کنترل می کند، اثر می گذارد.
فهرست مطالب
موارد مصرف مدافینیل
مودافینیل اغلب برای درمان خواب آلودگی بیش از حد ناشی از نارکولپسی، آپنه انسدادی خواب و اختلال خواب شیفت کاری استفاده شده و برای این موارد به تایید سازمان غذا و دارو (FDA) رسیده است. گاهی اوقات مدافینیل در مواردی که مورد تایید FDA نیستند نیز به کار گرفته می شود:
مدافینیل و نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)، مدافینیل تمرکز
گاهی مدافینیل برای درمان ADHD به کار گرفته می شود با این حال به عنوان انتخاب اول برای این شرایط در نظر گرفته نمی شود. برخی از تحقیقات منابع معتبر نشان می دهد که مودافینیل می تواند علائم ADHD را بهبود بخشد و برخی دیگر هیچ فایده ای را نشان نمی دهد.
مدافینیل و ریتالین، داروی مشابه مدافینیل
ریتالین (متیل فنیدات) گزینه ی اول برای افراد مبتلا به اختلال نقص توجه-بیش فعالی (ADHD) است و می تواند نارکولپسی را نیز درمان کند اما انتخاب بهترین مورد برای شما، بین ریتالین، مدافینیل و یا سایر داروهای مشابه، امری تخصصی است که به نظر حرفه ای پزشک بستگی دارد.
مدافینیل و افسردگی
مدافینیل برای افرادی که داروهای ضدافسردگی به تنهایی به طور کامل وضعیت آن ها را درمان نمی کند، استفاده می شود. مصرف مودافینیل همراه با داروهای ضد افسردگی نشان داده که این دارو منبعی مورد اعتماد برای بهبود علائم خستگی در افراد مبتلا به افسردگی است.
مدافینیل و ام اس (MS)
گاهی اوقات مدافینیل برای درمان علائم خستگی ناشی از شرایطی مانند ام اس تجویز می شود. تجزیه و تحلیل مطالعات بالینی نشان داده که مدافینیل می تواند علائم خستگی را در افراد مبتلا به ام اس بهبود بخشد.
مدافینیل و چاقی
مدافینیل می تواند در برخی از افرادی که آن را مصرف می کنند، باعث از دست دادن اشتها شود. به دلیل این عارضه، برخی افراد برای کاهش وزن از آن سو استفاده می کنند. مودافینیل را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید. استفاده ی نادرست از این دارو می تواند به سو مصرف و وابستگی منجر شود.
مکانیزم اثر مدافینیل
مدافینیل به عنوان یک مهارکننده ی آتیپیک (غیر معمول)، انتخابی و ضعیف بازجذب دوپامین عمل می کند و به طور غیرمستقیم آزادسازی نوروپپتیدهای اورکسین و هیستامین از هیپوتالاموس جانبی و هسته توبرومامیلاری را فعال می کند، که همگی به افزایش برانگیختگی کمک می کنند.
اشکال، دوز و نحوه مصرف مدافینیل
مودافینیل به شکل قرص خوراکی، در دوزهای 100 و 200 میلی گرم تولید می شود. تمام دستورالعمل های نسخه ی خود را دنبال کنید. مدافینیل می تواند باعث ایجاد عادت شود. هرگز آن را با شخص دیگری به اشتراک نگذارید، به خصوص کسی که سابقه ی سو مصرف مواد مخدر یا اعتیاد دارد. مودافینیل را در جایی قرار دهید که دیگران نتوانند به آن دسترسی پیدا کنند.
معمولا مدافینیل صبح هنگام، برای جلوگیری از خواب آلودگی در طول روز یا 1 ساعت قبل از شروع شیفت کاری برای درمان اختلالات خواب در زمان کار مصرف می شود. شما می توانید مدافینیل را همراه غذا یا بدون آن مصرف کنید. مدافینیل معمولا برای 12 هفته یا مدتی کمتر تجویز می شود.
اگر مودافینیل را برای آپنه انسدادی خواب مصرف می کنید، ممکن است با دستگاه فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) نیز تحت درمان باشید؛ استفاده از دستگاه CPAP در طول خواب را متوقف نکنید مگر اینکه پزشکتان به شما بگوید؛ چرا که مدافینیل خود آپنه انسدادی خواب یا علل زمینه ای آن را درمان نمی کند. اگر در زمان مصرف مودافینیل همچنان خواب آلودگی مفرطتان ادامه یافت، به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارض جانبی مدافینیل
عوارض مدافینیل به نقل از medscape در جدول زیر آمده است.
| عوارض بیشتر از 10 درصد و 1 درصد تا 10 درصد |
عوارض بدون درصد فراوانی |
|
بیشتر از 10 درصد سردرد (%50-45) رینیت (آبریزش بینی) (%15-11) کاهش اشتها (%16) حالت تهوع (%11) درد شکم (%12) 1 درصد تا 10 درصد ناآرامی و عصبی بودن (%10-6) سنکوپ (%5-1) |
آریتمی (غیرطبیعی بودن ریتم قلب) افت فشار خون افزایش فشار خون تغییرات موج T(در نوار قلب) فراموشی اضطراب کاتاپلکسی (از دست دادن موقتی اختیار عضلات بدن) لرز افسردگی سرگیجه خون دماغ شدن تب اینسومنیا (بیخوابی) پارستزی (خواب رفتگی اندام ها) روان پریشی برگشت پذیر (نادر) لرزش سندرم حساسیت دارویی سندرم استیونز جانسون (اختلالی نادر و جدی در پوست و غشاهای مخاطی) نکرولیز اپیدرمی سمی ناشی از دارو (یک بیماری وخیم پوست و مخاط) بی اشتهایی اسهال خشکی دهان زخم دهان استفراغ LFT (آزمایش عملکرد کبد) غیر طبیعی درد قفسه سینه گردن درد تنگی نفس فارنژیت (التهاب گلو) |
ممکن است با مصرف مدافینیل، سردرد، حالت تهوع، عصبی بودن، سرگیجه یا مشکل در خواب رخ دهد. اگر هر یک از این عوارض مدافینیل ماندگار یا بدتر شد، فورا به پزشک خود اطلاع دهید.
به یاد داشته باشید که این دارو به این دلیل تجویز شده است که پزشکتان تشخیص داده است مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از مدافینیل استفاده می کنند، عوارض جانبی جدی ندارند.
در صورت داشتن هر گونه عارضه جانبی جدی، از جمله: ضربان قلب تند/نامنظم، تغییرات ذهنی/خلقی (مانند برانگیخته بودن اضطرابی، گیجی، افسردگی، توهم، افکار خودکشی) فورا پزشک خود را در جریان قرار دهید.
در صورت داشتن عوارض جانبی بسیار جدی، از جمله درد قفسه سینه، فورا کمک پزشکی دریافت کنید.
واکنش آلرژیک بسیار جدی به مدافینیل نادر است. با این حال، در صورت مشاهده ی علائم واکنش آلرژیک جدی، از جمله: تب، تورم غدد لنفاوی، بثورات پوستی، خارش/تورم (به ویژه در صورت/زبان/گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید.
تداخل مدافینیل با سایر داروها
مدافینیل می تواند با چندین داروی دیگر، برخی مکمل ها و همچنین برخی غذاها تداخل داشته باشد. این تداخلات می تواند اثرات متفاوتی ایجاد کند. به عنوان مثال، برخی از آن ها می توانند در عملکرد یک دارو اختلال ایجاد کنند و برخی دیگر می توانند باعث افزایش عوارض جانبی شوند. در ادامه نمونه هایی از داروهایی که ممکن است با مدافینیل تداخل کنند، فهرست شده اند.
قبل از مصرف مدافینیل، حتما به پزشک خود در مورد تمام داروهای تجویزی و بدون نسخه ای که استفاده می کنید، اطلاع دهید، همچنین در مورد ویتامین ها، داروهای گیاهی و مکمل ها. به اشتراک گذاری این اطلاعات می تواند به شما کمک کند تا از تداخلات احتمالی جلوگیری کنید.
داروهایی که اثرات مدافینیل را تغییر می دهند
برخی داروها می توانند فعالیت آنزیمی به نام سیتوکروم P450 3A4 را در بدن شما کاهش دهند. مصرف این داروها با مدافینیل می تواند باعث شود مدافینیل دیرتر از بدن شما خارج شود که این می تواند عوارض جانبی مودافینیل را بیشتر کند:
داروهای ضد ویروس مانند:
- کوبیسیستات
- داروناویر
- ریتونویر
- ویکیرا پاک، ویکیرا ایکس آر (داسابوویر، امبیتاسویر، پاریتاپرویر، ریتوناویر)
داروهای ضد قارچ مانند:
- فلوکونازول (دیفلوکان)
- ایتراکونازول (اسپورانوکس، اونمل)
- کتوکونازول
داروهای آنتی بیوتیک مانند:
- کلاریترومایسین (بیاکسین)
- اریترومایسین
داروهای قلب مانند:
- آمیودارون (پاسرون، نکسترون)
- دیلتیازم
- وراپامیل (کالان، ورلان)
داروهایی که می توانند تحت تاثیر مدافینیل قرار گیرند
مدافینیل می تواند فعالیت آنزیمی به نام سیتوکروم P450 3A4 را در بدن شما افزایش دهد. این می تواند باعث شود برخی داروها سریعتر از بدن شما خارج شوند، در نتیجه ممکن است اثربخشی کمتری داشته باشند:
- داروهای ضد بارداری خوراکی (در حین مصرف مودافینیل و تا یک ماه پس از قطع آن از روش کنترل بارداری دیگری استفاده کنید)
- سیکلوسپورین (نورال، ساندیمیون)
- میدازولام
- تریازولام
مدافینیل می تواند فعالیت آنزیمی به نام سیتوکروم P450 2C19 را در بدن شما کاهش دهد. این می تواند باعث شود برخی داروها با سرعت کمتری از بدن شما خارج شوند که می تواند عوارض جانبی دارویی بیشتری ایجاد کند:
- کلومیپرامین (آنافرانیل)
- دیازپام (والیوم)
- امپرازول (پریلوسک)
- فنی توئین
- پروپرانولول
مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
مصرف مودافینیل با مهارکننده های مونوآمین اکسیداز می تواند به عوارض جانبی خطرناکی مانند فشار خون بسیار بالا، درد قفسه ی سینه، سردرد شدید و افزایش دمای بدن منجر شود. تا 14 روز پس از قطع MAOI نیز نباید از مدافینیل استفاده کنید:
- ایزوکاربوکسازید (مارپلان)
- لینزولید
- فنلزین (ناردیل)
- سلژیلین (الدپریل)
- ترانیل سیپرومین
وارفارین
مصرف مدافینیل با وارفارین می تواند باعث شود که وارفارین دیرتر از بدن شما خارج شود. این می تواند خطر عوارض جانبی وارفارین مانند خونریزی را افزایش دهد.
مدافینیل، گیاهان و محصولات گیاهی
- واچلیا ریگیدولا
- نارنج
- چای سبز
- گوارانا
- هوردنین
- راولفیا سرپنتینا
- اکتودرین
- مخمر سنت جان
- یوهیمبه
ماری جوانا
مصرف مودافینیل با ماری جوانا می تواند اثر ماری جوانا بر شما را تغییر دهد. مدافینیل آنزیم هایی را در بدن شما تغییر می دهد که سرعت دفع مواد شیمیایی ماری جوانا را کنترل می کنند. این ممکن است اثرات و عوارض جانبی ماری جوانا را افزایش یا کاهش دهد.
مدافینیل و غذاها
آب میوه ها
نوشیدن برخی از آب میوه ها، مانند آب گریپ فروت و آب پرتقال، در حین مصرف مدافینیل می تواند نحوه ی برخورد بدن با دارو را تغییر دهد. این می تواند مقدار مدافینیل و خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.
نوشیدنی ها و خوراکی های حاوی کافئین، مدافینیل و قهوه
کافئین اثرات محرک مدافینیل را افزایش می دهد. این می تواند خطر عوارض جانبی مرتبط مانند اضطراب، بیقرار و عصبی بودن، مشکلات خواب و غیره را افزایش دهد:
- قهوه
- شکلات
- نوشابه
- چای
مدافینیل و الکل
در حین مصرف مودافینیل از نوشیدن الکل خودداری کنید. الکل می تواند باعث احساس خستگی و خواب آلودگی شود و این می تواند اثرات مدافینیل را کاهش دهد.
هشدارهای مدافینیل
آلرژی: اگر در حین مصرف مودافینیل واکنش آلرژیک یا بثورات پوستی داشتید، نباید از آن استفاده کنید. مدافینیل می تواند باعث واکنش های پوستی شود که ممکن است به اندازه ای شدید باشد که نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشد. اگر راش یا کهیر، تاول یا پوسته پوسته شدن، زخم دهان، مشکل در تنفس یا بلع، تب، تورم در پا یا صورت، ادرار تیره، زردی پوست یا چشم دارید، مصرف این دارو را متوقف کنید و از فوریت پزشکی استفاده کنید.
شرایط سلامت روان: گاهی اوقات مدافینیل می تواند باعث عوارض جانبی سلامت روان مانند افسردگی، شیدایی یا روان پریشی شود. اگر در گذشته یک وضعیت روانی خاص داشته اید، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این عوارض جانبی باشید.
وضعیت سلامت قلبی: مدافینیل می تواند عوارض جانبی مانند ضربان قلب سریع، افزایش فشار خون و درد قفسه سینه ایجاد کند. اگر مشکل قلبی دارید، ممکن است پزشک بخواهد قبل درمان یا در طول آن قلب شما را تحت نظر داشته باشد.
ملاحظات مهم مصرف مدافینیل
نگهداری
مودافینیل را در دمای اتاق، دور از گرما و رطوبت قرار دهید.
اسامی تجاری موجود در ایران
- مفینال
- استامود
- پروفینیل
- نارکوفینیل
سوالات متداول
با پزشک خود در مورد اینکه اگر یک دوز مدافینیل را فراموش کردید چه کاری باید انجام دهید، صحبت کنید. اگر قصد ندارید چندین ساعت بیدار بمانید از مصرف دارو خودداری کنید. اگر نزدیک به زمان خواب است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید. برای جبران دوز فراموش شده داروی اضافی مصرف نکنید.
شما می توانید مدافینیل را همراه غذا یا بدون آن مصرف کنید.
در حین مصرف مودافینیل از نوشیدن الکل خودداری کنید.
مصرف کافئین (مثلا: قهوه، چای، نوشابه، شکلات) را در حین استفاده از مودافینیل محدود کنید.
منابع اصلی این نوشته: drugs, medicalnews
نویسنده: مبینا آقایی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
ویرایشگر: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
بازی چگونه به بهبود افسردگیم کمک کرد؟
خشونت و ویدئوگیم
تراجنسیتی از دیدگاه روانشناختی
طلاق عاطفی چیست و چگونه رخ میدهد؟
رواندرمانی آنلاین و فواید آن برای ایرانیان مقیم خارج از کشور
این دارو رو برای آپنه استفاده میکنم بسیار داروی خوبی هست ، هم انرژی رو افزایش میده هم به جهت افزایش انگیزه افسردگی رو از بین میبره ، من ۱۲ سال داروی ضد افسردگی مصرف کردم مطلقا اثری نداشت ، اما مدافینیل که تاره برای این منظور استفاده نمیکردم معجزه کرد ، تنها عوارضش اینه که چون انرژی زیادی ایجاد میکنه در مدت کوتاهی فعالیت زیادی انجام میدی و بعدش ممکنه از خستگی احساس بریدگی کنی
سلام داروهای محرک طبیعتا سبب افزایش خلق و انرژی میشن ولی مصرف طولانی مدت این داروها بدون نظارت پزشک متخصص نظیر متخصص اعصاب و روان بدون شک اعتیاد آوره و کمکی هم به درمان افسردگی فرد نمیکنن
سلام ببخشید با تجویز پزشک مدافینیل 100 مصرف کردم ولی بعد از گذشت 2 الی 3 ساعت دچار گیجی و منگی شدم . تاکیدم میکنم که دچار سرگیجه نشدم فقط گیج منگ شدم. و به تبع آن دچار خواب آلودگی . یک دوره دیگر هم مدافینیل به مدت یک هفته مصرف کردم که دچار همین علایم به علاوه کند ذهنی شدم برای همین مصرف مدافینیل را قطع کردم و دوباره تازه شروع کردم . به نظر شما این عوارض جانبی اولیه است و بعد از گذشت زمان و در طول مصرف عوارض قطع میشه؟ چند هفته طول میکشه تا به قرص عادت کنم و دیگه گیج و منگ نشم ؟ یا این که گیج منگ شدنم به خاطر این میشه که سیستم عصبی ام به مدافینیل حساسیت دارد ؟ ضمنا همراه مدافینیل پرتغال هم مصرف کردم و در مطالبتون بهنوشته شده که آب پرتغال با مدافینیل تداخل داره . ضمنا از قرص نئوروزان هم استفاده کردم . با تشکر از سایت خوبتان
با سلام، خواب آلودگی از عوارض شایع داروی مدافنیل نیست و حتی برای درمان حملات خواب (نارکولپسی) از این دارو استفاده میشود، طبیعی است که هر دارو همراه با فواید خود برای کنترل علائم بیماری روانشناختی ممکن است با خود عوارضی به وجود بیاورد که فرد به فرد متفاوت است، پیشنهاد همیشگی ما در منطق اینه که با روانپزشکتون مشورت کنید تا در صورت ادامه دار بودن علائم آزار دهنده داروی شما رو تنظیم و یا تعویض کنند.
سلام مجدد . مدافینیل بالاخره بهم ساخت و اتفاقا انرژی و روحیه رو بالا میبره و حتی افسردگی ت رو خوب میکنه و در کل شادتر و بانگیزه و با روحیه و با انرژی هستی . و کسالت و خواب الودگی نداری من میگرن دهلیزی دارم و تونستم با کنترل میگرن به وسیله تغذیه و دارو ، عوارض جانبی مدافینیل مثل گیجی رو از بین ببرم . البته برای این کار که عوارض جانبی به حداقل برسه باید شروع درمان با کمترین دوز آغاز بشه . یعنی با دوز پنجاه میلی گرم که با گذشت 10 روز کم کم دوز را بالاتر ببری . من تا حالا داروهای امفتامین مصرف نکردم ولی ریتالین چهار تا دونه قرصش رو خوردم . ریتالین زیاد برامدجالب نبود زیرا با تموم شدن اثر دارو انرژی ت خیلی کم میشه . من مدافینیل را نسبت به امفتامین ها و ریتالین ترجیح میدم چون مدافینیل انرژی ت رو پیوسته بالا میبره ولی امفتامین ها و ریتالین عوارض جانبی زیادتری دارن و تو پس از پایان اثرشون انرژی ت به ته دره میره .
سلام مراقب باشید که مصرف داروهای محرک نظیر ریتالین، مدافنیل و … بدون نظارت متخصص در طولانی مدت میتونه اعتیاد آور باشه و لزوما بالا بردن سطح دوپامین به صورت موقتی توسط دارو به معنای درمانی و کاهش علایم افسردگی شما نخواهد بود