روانشناس خوب در تهران را چگونه بشناسیم و پیدا کنیم؟
روانشناس خوب کیست؟ سوالی که شاید که ذهن بیشتر افراد را درگیر کند این است که روان شناس خوب در هر محیط و شهری در تهران و یا ایران چه مشخصه‌هایی باید داشته باشد؟ ملاک انتخاب یک روان درمانگر خوب برای هر فرد متفاوت است. روان شناسان و روان درمانگران از بسیاری جهات با یکدیگر تفاوت دارند و ویژگی‌های شخصی روان درمانگر می‌تواند در انتخاب افراد، تاثیر گذار باشد. ولی سوالی مطرح می‌شود که؛ افراد به چه ویژگی‌هایی از روانشناس قبل و بعد از مراجعه بیشتر توجه می‌کنند؟
با منطق همراه باشید تا با معرفی روانشناس و ویژگی‌های روانشناس خوب در شهر تهران و ایران، شما را آشنا کرده تا در انتخاب روانشناس مناسب، دچار سردرگمی نشوید.
ویژگی‌هایی از روانشناس خوب که افراد به آن‌ها توجه بیشتری می‌کنند؟
جالب است بدانید بسیاری از مراجعین، ویژگی‌های دموگرافیکی چون سن، جنسیت، قومیت، شخصیت و عواملی چون شهرت، خوش‌نامی، تحصیلات و حتی دکوراسیون مطب، زیبایی روانشناس و یا منطقه‌ای که کلینیک روانشناسی در آن واقع شده است (از نظر دسترسی پذیری) و عجیب‌تر از همه؛ گران قیمت یا ارزان قیمت بودن جلسات مشاوره را از عوامل مهم در انتخاب روانشناس یا روان درمانگر خود می‌دانند.
با این تفاسیر و آگاهی به اینکه شاخص های بالا نیز در انتخاب ما موثر هستند، انتخاب یک روانشناس خوب می‌تواند سخت و گاهی دشوار باشد. پس برای داشتن انتخابی درست پیش از هر چیز باید با خصوصیات یک درمانگر موفق و وظایفش، آشنا شویم. در ابتدا بهتر است بدانیم به چه کسی رواند درمانگر گفته می‌شود؟ و تفاوت آن با روانشناس چیست؟
روانشناس خوب کیست؟
در واقع واژه روانشناس با آنچه که به‌صورت عامیانه در جامعه جا افتاده است و آنچه که در واقعیت معنا دارد، کمی متفاوت است.
روانشناس به فردی گفته می‌شود که به مطالعه علم روانشناسی در تمامی حوزه های آن در دنیای آکادمیک و دانشگاهی می‌پردازد. در اکثر کشورها روانشناسی که دوست دارد در حوزه رواندرمانگری فعالیت کند باید به‌طور تقریبی یک تا دو سال تحت نظر رواندرمانگر دیگری که در این حوزه از علم روانشناسی فعالیت کرده کار کند تا قادر به درمان بالینی و بین فردی باشد. اما از سوی دیگر واژه رواندرمانگر دقیقاً همان واژه ای است که ما به جای روانشناس در ایران استفاده میکنیم. رواندرمانگر فردی که در جلسات فردی یا گروهی به صورت کلامی و غیرکلامی با برای حل مسایل و مشکلات به گفتگو با مراجع یا مراجعین می‌پردازد و تلاش می‌کند تا مراجع نسبت به افکار و احساسات خود شناخت پیدا کند و برای مشکلات فردی و بین فردی اش به دنبال راه حل های روانشناختی یا عملی باشد.
رواندرمانی چیست؟
رواندرمانی شاخه‌ای از علم روانشناسی است که می‌تواند، کمک دهنده در مشکلاتی چون: سلامت ذهن و روان، چالش‌های احساسی و برخی از اختلالات روانشناختی باشد. هدف از رواندرمانی آن است که مراجعین و بیماران نسبت به احساسات خود و آنچه در آن‌ها احساس مثبت، اضطراب یا افسردگی را ایجاد شده، شناخت و آگاهی کسب کنند. این آگاهی می‌تواند راهی برای مقابله با موقعیت‌های سخت با شیوه‌های انطباقی و سازگارانه باشد.
اغلب اوقات، دوره‌های رواندرمانی زیر یک سال و یا به صورت کوتاه مدت به طور مثال 16 جلسه ای انجام می‌گیرد. افرادی که اشتیاق زیادی به تغییر دارند و تلاش زیادی در این راه می‌کنند، بیشتر و زودتر از سایرین به نتیجه دلخواه می‌رسند.
رواندرمانی در چه شاخه‌های می‌تواند کمک‌رسان باشد؟
رواندرمانی در شاخه‌های گوناگونی از مشکلات می‌تواند کمک‌رسان باشد؛ از مسایلی چون افسردگی وعزت نفس پایین تا اعتیاد و مشاجره‌های خانوادگی و بین فردی. هر شخصی که احساس ناتوانی در حل مسایل و مشکلات خود کند و غرق در گرفتاری باشد، قادر به استفاده از راهنمایی‌های روانشناس است. در بعضی مسایل روانشناس با تشخیص اختلال، مراجع کننده را برای درمان به روان‌پزشک معرفی می‌کند.
به طور مثال؛ برای درمان اختلالاتی چون دوقطبی و اسکیزوفرنی، اولین نیاز فرد دارودرمانی در نظر گرفته می‌شود. که در چنین شرایطی یک روان‌پزشک داروهای مورد نیاز بیمار را تجویز می‌کند. اما چه چیز باعث می‌شود که یک روانشناس قادر به تجویز دارو نباشد؟ تنها یک چیز است! رشته تحصیلی آن‌ها!
مطالعه و شناخت یک رواندرمانگر به داروها در زمینه اختلالات سایکوتیک و اعتیاد و وسواس و… لازم و ضروری است. اما می‌توان به سادگی تفاوت روان‌پزشک و روان درمانگر را بیان کرد، بدین صورت؛ روان‌پزشکان، متخصص در درمان دارویی و روان‌درمانگران یا روان شناسان، متخصص در درمان رفتاری و شناختی مراجعین هستند.
جلسات درمان به شیوه گفتگو در رواندرمانی
رواندرمانی گاهی “درمان به شیوه گفتگو” نامیده می‌شود، زیرا در آن به جای دارودرمانی از صحبت کردن استفاده می‌شود. برخی از جلسات درمان کوتاه‌مدت و زیر 10 جلسه هستند و از سوی دیگر برخی طولانی‌مدت‌اند، به طوری که ماه‌ها و سال‌ها ادامه دارند.
طول مدت درمان معمولاً یک ساعت و یک‌بار در هفته است که با ساختاری کاملاً اصولی و بین فردی پیش می‌رود. جلسات ممکن است فردی یا گروهی باشند. شیوه‌های درمانی نیز می‌تواند متشکل از انواع راه‌های ارتباطی مانند حضوری و یا غیر حضوری و به صورت تماس آنلاین از طریق اینترنت باشد.
رویکردهای رواندرمانی:
یک روانشناس بر اساس حوزه آکادمیک مطالعاتی خود می‌تواند یک رواندرمانگر فردی، یک مشاور خانواده و ازدواج، متخصص در درمان اختلال روانپزشکی مشخص به طور مثال افسردگی و اضطراب و یا فعال در حوزه درمان های گروهی و بین فردی باشد.
برای رواندرمانی، سبک‌ها و رویکردهای گوناگونی وجود دارد؛ دو مورد از پرطرفدارترین این رویکردها، رفتاردرمانی و شناخت درمانی است که در ادامه توضیح داده شده است.
رفتاردرمانی:
رفتاردرمانی، درمانی با شناخت رفتار مراجع سروکار دارد و به مراجع کمک می‌کند تا متوجه شود که تغییر در رفتار تا چه میزان منجر به بهبود رفتارش می‌شود. تمرکز این درمان بر روی افزایش اشتغال فرد به صورت مثبت و یا فعالیت‌های اجتماعی اجباری اوست.
رویکرد رفتاردرمانی، همان‌طور که از اسمش مشخص است؛ رفتار و اعمال مراجع را ارزیابی می‌کند و سپس تلاش می‌کند تا شانس تجربه‌های احساسی مثبت در مراجع را افزایش دهد.
هدف رفتاردرمانی، جایگزین پاسخ‌های رفتاری ناخوشایند به پاسخ‌های رفتاری خوش‌آیند است. رفتاردرمانی می‌تواند به افرادی که از پریشانی و اضطراب رنج می‌برند، از طریق جایگزینی و مداخلات رفتاری کمک کند.
شناخت درمانی:
شناخت درمانی با شناخت افکار مراجعه سروکار دارد و ترکیبی از رفتاردرمانی نیز هست تا بتواند هم افکار و هم رفتار را درمان کند، این رویکرد با این ایده پدید آمده است که آنچه را می‌پنداریم و فکر میکنیم، احساسات ما را شکل می‌دهند.
یک شناخت درمانگر به شما می‌گوید باورها و افکاری که بر اساس واقعیت بنا نشده‌اند و ساخته و پرداخته تصورات ما هستند، افسردگی را ایجاد می‌کنند. به‌طور مثال باورهایی چون: ” من بی‌فایده هستم”، یا “همه چیز به خاطر من خراب می‌شود”.
تغییر دادن چنین باورهایی، می‌تواند نوع دید افراد به دنیا و رویدادهای پیرامون و شرایط احساسی فرد را تغییر دهد. رویکرد شناختی به افکار کنونی و الگوی ارتباطی افراد به جای گذشته آن‌ها می‌پردازد. درمانگر افکار اشتباه و باورهای غلط مراجع را، با تشویق او به نگاه کردن به مسایل از دیدهای متفاوت‌تری، به چالش می‌کشد. شناخت درمانگر به درمان مشکلاتی چون PTSD و یا به عبارتی اختلال استرس پس از سانحه، کمک می‌کند.
با توجه به توضیحات داده شده در مورد روانشناسان و روان‌درمانگران و حوزه تخصصی هر یک، به شرح مهارت‌های روانشناس خوب می‌پردازیم.
مهارت‌های روانشناس خوب و موفق
- مصاحبه: مهارت انجام مصاحبه یکی از کلیدی‌ترین ویژگی‌های یک روانشناس خوب است که در طی سال‌ها تجربه کاری و مصاحبه بالینی با مراجعین کسب می‌شود. یک درمانگر واقعی باید به رفتار انسان علاقه‌مند باشد و با پرسش‌های درست، جلسه درمان را به سمت درست هدایت کند.
- تشکیل رابطه: برقراری رابطه یا ارتباط درمانی (راپورت) با افراد مختلف یکی از مهم‌ترین ویژگی ها برای این شغل است. مهم‌ترین توانایی برای هر درمانگر، توانایی شنیدن است. شنونده خوب بودن عامل مهمی برای ایجاد اطمینان بین مراجع و درمانگر است. یک شنونده خوب، شما را درک می‌کند و از قضاوت و پیش‌داوری نسبت به شما پرهیز می‌کند.
- همدلی: اینکه شما درمانگر خوبی برای مراجع خود باشید، بدین معنی نیست که با آن‌ها همدل نباشید. یک درمانگر واقعی از کمک کردن به مردم لذت می‌برد و در اکثر مواقع در کنار مراجع خود حضور دارد. اصولاً یک درمانگر، درد و رنج مراجع خود را درک می‌کند و همدلی و گاهی دلسوزی خود را نشان میدهد. اساساً، به این معنا که درمانگر واقعاً به مراجع اهمیت میدهد، اما لازم به ذکر است که همدلی یک روانشناس خوب با همدلی که یک مادر با فرزندش دارد قطعا متفاوت است.
- خلاقیت: در واقع هیچ راه درست و یکسانی برای کمک به افراد وجود ندارد. درمانگر با توجه به مسیله و مشکلات مراجع، باید تصمیم بگیرد که چه شیوه‌ای برای آن فرد مناسب‌تر است، زیرا جواب دهی هر فرد به درمان متفاوت است. همان‌طور که در علم پزشکی افراد به داروهای گوناگون، عکس‌العمل متفاوتی نشان می‌دهند، به همین علت، در رواندرمانی سبک‌های درمانی متفاوتی وجود دارد. درمانگر خلاق می‌تواند از فعالیت‌های مختلفی مثل دارو، گفتگو، تمرین رفتاری، مطالعه کتاب، موزیک، هنر، رقص و … در جهت درمان مراجع استفاده کند. همچنین ترکیب شیوه‌ها و سبک‌های درمانی مختلف برای رسیدن به نتیجه موثر، می‌تواند خلاقانه باشد.
- علاقه به یادگیری: رواندرمانگر بودن به معنای داشتن بالاترین سطح علم و آگاهی نیست بلکه یک درمانگر واقعی در طول سال‌های زندگی‌اش به یادگیری ادامه میدهد. نه فقط به این علت که، حوزه‌های علمی در حال گسترش و به روز شدن هستند، بلکه به این خاطر که شما به عنوان یک انسان در حال تغییر و کسب تجربه‌های تازه هستید و کسب تجربه به رشد و حرفه‌ای شدن کمک می‌کند.
- توانایی در انجام کار به‌صورت فردی و یا گروهی را داشته باشد: متأسفانه بسیاری از روانشناسان داخل کشور به‌صورت فردی و غیرحرفه‌ای به کار درمان می‌پردازند. این در حالی است که در اغلب کشورها، روانشناسان و روان‌پزشکان به‌صورت گروهی در کلینیک‌های درمانی به کار خود می‌پردازند و هریک از درمانگران متخصص در درمان یک یا دو اختلال یا بیماری هستند.
- مهارت تشکیل فرمول‌بندی: به معنای شناسایی چرخه‌های معیوب فکری و رفتاری در بیمار، سازه‌های زیربنایی همچون ترس‌ها، نظام باورها، و نقص در مهارت‌ها مراجع کننده توسط یک روانشناس خوب است.
- مهارت در انتقال اطلاعات: یک روانشناس یا درمانگر زمانی می‌تواند به درمان‌جوی خود کمک کند که به فرد برای درک تجربه‌هایش، لغات و اصطلاحات روانشناسی را با شیوه و زبان خود آموزش دهد. همچنین معرفی کتاب یکی از شیوه‌های آموزشی است که مراجع می‌تواند به وسیله مطالعه آن‌ها نسبت به مشکلات خودآگاهی بیشتری کسب کند.
- ایجاد راپورت: رابطه‌ای که بین درمانگر و درمان‌جو در نتیجه درمان پدید می‌آید و اثرگذار است را راپورت می‌گویند. همچنین از ویژگی‌های مثبتی که روانشناس بالینی در شرایط خاص در طول درمان باید داشته باشد صفاتی چون صداقت، همدلی و نگاه بی قید و شرط است که در علم روانشناسی به صفات راجرزی مشهورند.
- خود نظارتی: این یک شیوه صحیح در جهت رواندرمانگر خوب بودن است. درمانگر باید خود را خوب بشناسد تا در صورت لزوم با درمانگر دیگری در جهت درمان اضطراب و افسردگی و دیگر مشکلات خود کمک بگیرد.
درمانگر باید توانایی کنترل و نظارت بر ویژگی‌های شخصیتی درونی خود را در حین درمان داشته باشد. در زیر سه مهارت خودنظارتی را ذکر شده است:
- خودآگاهی: به معنی نگرش متعادل و صادقانه به خود و توانایی در تعامل صادقانه و همراه با اعتماد به نفس با دیگران
- خود مدیریتی: به معنی نظارت بر رفتارهای خود و هدایت آن‌ها
- خود نظارتی: یا سلف مانیتورینگ به معنی توانایی در نظارت بر ویژگی‌های درونی
- هدف گزینی: به معنای تعیین مسیر مشترک بین درمانگر و مراجع است. هدف اصلی درمانگر کار کردن بر روی افکار، احساسات و رفتارهای مراجع است.
- اجرای تکنیک: درمانگر پس از شناسایی مشکل یا مشکلات، نوع درمان و رویکرد خود را انتخاب کرده و پس از به اشتراک گذاری شیوه درمانی خود با مراجع، اقدام به اجرای آن در طی جلسات می‌کند.
- اجرا، نمره‌گذاری و تفسیر پرسشنامه‌ها: یادگیری، اجرا، نمره‌گذاری، تفسیر انواع آزمون‌ها و پرسشنامه‌های روانشناسی از مهارت‌هایی است که هر درمانگری طی سال‌های تحصیلی خود فرامی‌گیرد و در صورت لزوم در طول درمان و برای درک درست‌تر از مشکل یا مشکلات مراجع از آن استفاده می‌کند.
- طراحی تکلیف و بازنگری آن: هرکاری که مراجع طی جلسات درمان باید انجام دهد را تمرین و تکلیف خانگی می‌گویند. درمانگر و مراجع طبق هدف‌گزینی خود و با توافق یکدیگر تمریناتی را به عنوان راهکار برای حل مشکلات در نظر می‌گیرند و وظیفه درمانگر طراحی و بازنگری آن‌ها در هر جلسه است.
وظایف درمانگران و روانشناس خوب:
نکته حایز اهمیت در مورد یک درمانگر، اخلاق حرفه‌ای آن است که تمام مکالمات جلسه درمان را محرمانه می‌داند. رازهای مراجع را برای دوستان، همکاران و خانواده خود یا مراجع دیگر هرگز بازگو نمی‌کند مگر به دستور قانون و دادگاه.
درمانگر حرفه‌ای وظیفه دارد شنونده‌ای همدل، فردی متخصص و مقتدر باشد. بدون پیش داوری و قضاوت با مراجع خود مصاحبه کند و اخلاقیات حرفه‌ای را زیر پا نگذارد. شخصیتی سالم – یکپارچگی هویت – و اصالت وجودی داشته باشد و با خویش صادق باشد. به زبان ساده‌تر از نظر احساسی و روانی ثبات داشته باشد.
گاهی در طول درمان، انتقال احساساتی که مراجع به درمانگر دارد، انتقال متقابل احساساتی که درمانگر به مراجع دارد روی میدهد و در نتیجه مقاومت صورت می‌گیرد. یک درمانگر هوشمند وظیفه کنترل و به‌کارگیری چنین عواطف و احساساتی را در طول جلسات درمان دارد.
سوالاتی که مراجع می‌تواند از درمانگر خود بپرسد:
- سوابق تحصیلی و مدارک و تجربیات درمانگر در زمینه مشکلات مراجع چیست؟
- نحوه کار بر روی مشکل چگونه است؟
- چگونه هدف‌گذاری می‌کنید و پیشرفت را می‌سنجید؟
- روش درمانی که استفاده می‌کنید چیست؟
مواردی که در بالا ذکر شد به صورت کلی و عمومی است. از آنجا که رشته روانشناسی حوزه‌های متفاوتی را شامل می‌شود و هر درمانگر در چند زمینه به‌صورت تخصصی مهارت دارد، در زمان انتخاب درمانگر خوب به این موضوع توجه داشته باشید که؛ یکی از شروط اصلی برای انتخاب روانشناس خوب، حوزه تخصصی اوست.
با توجه به تمام نکاتی که ذکر شد، مراجعین با در نظر گرفتن سوابق، تجربیات، تحصیلات روانشناس و نحوه برقراری ارتباط روانشناس نسبت به خود، می‌توانند دست به انتخاب درست بزنند. آگاهی همیشه شناخت به همراه دارد، امیدوارم با مطالعه مقاله بالا، آگاهی شما نسبت به روانشناس و ویژگی‌های روانشناس خوب بالا رفته باشد، تا بتوانید با شناخت بهتری انتخاب درستی کرده و در جلسات درمانی ارتباط بهتری با درمانگر خود پیدا کنید.
“برای شروع روان درمانی کلیک کنید”
پژوهشگر: بهنوش کولایی روانشناس بالینی
ویرایشگر علمی: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بازبینی: امین زندی روانشناس بالینی
منابع:
درس نامه آسیب شناسی DSM-5
https://www.medicalnewstoday.com/articles/156433
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
بازی چگونه به بهبود افسردگیم کمک کرد؟
خشونت و ویدئوگیم
تراجنسیتی از دیدگاه روانشناختی
طلاق عاطفی چیست و چگونه رخ میدهد؟
رواندرمانی آنلاین و فواید آن برای ایرانیان مقیم خارج از کشور
