اختلال شخصیت ضداجتماعی چیست؟ علائم، علل، درمان

اختلالات شخصیت شرایط سلامت روانی است که بر نحوه تفکر، درک، احساس یا ارتباط فرد با دیگران تأثیر می گذارد. اختلال شخصیت ضداجتماعی نوع خاصی از اختلال شخصیتی چالش برانگیز و از اختلالات شخصیت کلاستر B است که با رفتارهای تکانشی، غیرمسئولانه و اغلب مجرمانه مشخص می شود. فرد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی معمولاً فریبکار و بی پروا است و به احساسات دیگران اهمیتی نمی دهد، همچنین افرادی هستند که افکار و احساس دیگران را دستکاری (manipulate) می کنند. مانند سایر انواع اختلال شخصیت، اختلال شخصیت ضداجتماعی نیز در یک طیف قرار دارد، به این معنی که شدت آن از رفتار بد گاه به گاه تا نقض مکرر قانون و ارتکاب جرایم جدی متغیر است.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی (antisocial personality disorder) می توانند شوخ، جذاب و سرگرم کننده باشند، اما همچنین می توانند دروغ بگویند و از دیگران استثمار کنند. افراد مبتلا به شخصیت ضداجتماعی بی توجه به نظر می رسند و از کارهای خود پشیمان نمی شوند. فردی که به این اختلال مبتلاست ممکن است عجولانه، مخرب و ناامن عمل کند، بدون اینکه احساس گناه کند، زمانی که اعمالش به دیگران آسیب می رساند. اختلال شخصیت ضداجتماعی 2 تا 4 درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهد و در مردان شایع تر است.

سیستم‌های تشخیصی مدرن، این اختلال را شامل دو وضعیت مرتبط اما نه یکسان می‌دانند: «سایکوپات» کسی است که اعمال آسیب‌زننده او نسبت به دیگران منعکس‌کننده محاسبه، دستکاری و حیله‌گری است. آنها همچنین تمایل به احساس احساسات ندارند و همدلی (به جای تجربه) را برای دیگران تقلید می کنند. این یک شکل شدید از شخصیت ضداجتماعی است. آنها می توانند فریبنده کاریزماتیک و جذاب باشند. در مقابل، «سوسیوپات‌ها» تا حدودی قادر به ایجاد وابستگی به دیگران هستند، اما همچنان قوانین اجتماعی را نادیده می‌گیرند. آنها نسبت به افراد مبتلا به روان‌پریشی تمایل دارند که بیشتر تکانشی، تصادفی و به راحتی تحریک شوند. روان‌پریشی با اختلال شخصیت ضد اجتماعی مرتبط است. با این حال، تحقیقات نشان داده است که هر فرد مبتلا به شخصیت ضداجتماعی یک روانپریش نیست. تقریباً یک سوم افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، معیارهای روان‌پریشی را دارند.

فهرست مطالب

• علائم اختلال شخصیت ضداجتماعی
• تفاوت اختلال شخصیت ضداجتماعی و سایکوپاتی
• علل و عوامل ریسک
• عوارض ابتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی
• درمان
• فیلم در مورد شخصیت ضداجتماعی

علائم اختلال شخصیت ضداجتماعی

افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی اغلب ممکن است کارهای زیر را انجام دهند:

• دروغ گفتن، کلاهبرداری و استثمار دیگران
• عجولانه عمل کردن
• تحریک پذیر و پرخاشگر بودن
• دعوا کردن یا به افراد دیگر حمله کردن
• قانون و هنجارهای پذیرفته شده اجتماعی را زیر پا می گذارند
• به ایمنی دیگران یا خود اهمیتی نمی دهند
• بعد از آزار دادن به دیگری علائم پشیمانی از خود نشان نمی دهند
• ناتوانی در انجام وظایف مالی، کاری یا اجتماعی
• ممکن است علائمی را در دوران کودکی نشان دهد؛ چنین رفتارهایی ممکن است شامل آتش زدن، ظلم به حیوانات و دشواری در مقتدر بودن باشد
• اغلب مشکلات قانونی ناشی از عدم انطباق با هنجارهای اجتماعی و عدم توجه به حقوق دیگران دارند
• اغلب به صورت تکانشی رفتار می کنند و عواقب اعمال خود را در نظر نمی گیرند
• در احساس همدردی با دیگران مشکل دارند
• عدم پشیمانی از رفتارهای مخرب که نشان می دهند
• روابط ضعیف یا بدرفتاری با دیگران و احتمال سوء استفاده یا بی توجهی به فرزندانشان بیشتر است
• برای نفع شخصی دروغ می گویند و دیگران را فریب می دهند

این ویژگی ها اغلب منجر به مشکلات عمده در بسیاری از زمینه های زندگی می شود. در اصل، ناتوانی در در نظر گرفتن افکار، احساسات و انگیزه های افراد دیگر می تواند منجر به بی توجهی آسیب زا به دیگران شود. در بزرگسالی، این اختلال می تواند هم برای فردی که با آن زندگی می کند و هم برای کسانی که با آنها در تماس است مخرب باشد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی بیشتر درگیر رفتارهای مخاطره‌آمیز، فعالیت‌های خطرناک و اعمال مجرمانه می‌شوند. افراد مبتلا به این اختلال اغلب به‌عنوان افراد بی‌وجدان توصیف می‌شوند و برای اعمال مضر خود احساس پشیمانی یا پشیمانی ندارند.

تفاوت اختلال شخصیت ضداجتماعی و سایکوپاتی

از بسیاری جهات، علائمی که در افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی یافت می‌شود، منعکس کننده علائمی است که معمولاً با سایکوپاتی همراه است. به عنوان مثال، افراد مبتلا به این اختلال معمولاً کارهایی مانند کاهرهای زیر را انجام می دهند:

• بی اعتنایی به رفاه دیگران
• نمایش جذابیت سطحی در موقعیت های اجتماعی
• عدم احساس گناه یا پشیمانی
• شکستن قانون
• غیر مسئولانه رفتار کردن
• دستکاری یا دروغگویی به دیگران
• تکانشی عمل کردن
• از طریق فعالیت های بی پروا به دنبال تحریک باشید
• احساس خودبزرگ بینی

با این حال، تعریف اختلال شخصیت ضد اجتماعی نیز از جهات مهمی با تعریف سایکوپاتی متفاوت است. اول، و شاید مهم‌تر از همه، بزرگسالی که تشخیص اختلال شخصیت ضداجتماعی دریافت می‌کند، باید سابقه قبلی بیماری روانی دیگری به نام اختلال سلوک داشته باشد. DSM (کتاب آماری و تشخیصی روانپزشکان) به پزشکان اجازه نمی دهد که هیچ گونه اختلال شخصیتی را در کودکان تشخیص دهند و از بسیاری جهات، عملکردهای اختلال سلوک معادل اختلال شخصیت ضد اجتماعی در دوران کودکی است.

علاوه بر این، فردی که مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی تشخیص داده می‌شود، باید علائم خود را خارج از زمینه حالت بیش از حد برانگیختگی به نام مانیا یا اختلال روانی شدید به نام اسکیزوفرنی تجربه کند. قابل ذکر است که سایکوپاتی در آخرین ویرایش کتاب آماری و تشخیصی روانپزشکان وجود ندارد.

چه چیزی باعث اختلال شخصیت ضد اجتماعی می شود؟

ویژگی های این اختلال معمولا در اواخر دوران کودکی یا اوایل سال های نوجوانی ایجاد می شود. قبل از 18 سالگی، این بیماری به عنوان اختلال سلوک تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا به اختلال سلوک ممکن است دروغ بگویند، دزدی کنند، قوانین را نادیده بگیرند یا سایر کودکان را مورد آزار و اذیت قرار دهند.

گاهی اوقات والدین یا ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی علائم اختلال سلوک را از دست می دهند. علائم ممکن است با سایر شرایط مانند اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD)، افسردگی یا اختلال نافرمانی مقابله ای همپوشانی داشته باشند. هنگامی که کودکان زود تشخیص داده می شوند و درمان می شوند، این بیماری ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا نکند. اگر این رفتار ادامه یابد، تشخیص در 18 سالگی به اختلال شخصیت ضد اجتماعی تبدیل می شود. علت دقیق اختلال شخصیت ضداجتماعی ناشناخته است. عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است نقش داشته باشند. عوامل زیر در پدید آمدن می تواند موثر باشند:

• مورد آزار و اذیت یا بی توجهی قرار گرفتن در کودکی
• بزرگ شدن با والدینی که به این اختلال مبتلا هستند
• بزرگ شدن با والدین الکلی یا دچار سومصرف مواد

عوامل خطر یا ریسک فاکتورها

به نظر می رسد عوامل خاصی خطر ابتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی را افزایش می دهند، مانند:

• نقص ها و آسیب های مغزی در طول سال های رشد
• تشخیص اختلال سلوک دوران کودکی
• سابقه خانوادگی اختلال شخصیت ضد اجتماعی یا سایر اختلالات شخصیتی یا اختلالات سلامت روان
• زندگی خانوادگی ناپایدار، خشونت آمیز یا آشفته در دوران کودکی
• مرد بودن

عوارض ابتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی

عوارض، پیامدها و مشکلات اختلال شخصیت ضد اجتماعی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• همسر آزاری یا کودک آزاری یا بی توجهی
• مشکلات مصرف الکل یا مواد
• مشکلات قانونی و زندان رفتن
• رفتارهای قتل یا خودکشی
• داشتن سایر اختلالات روانی مانند افسردگی یا اضطراب
• وضعیت اجتماعی و اقتصادی پایین و بی خانمانی
• مرگ زودرس، معمولاً در نتیجه خشونت

درمان اختلال شخصیت ضداجتماعی

اختلال شخصیت ضداجتماعی اغلب تأثیر قابل توجهی بر توانایی فرد برای عملکرد دارد، که می تواند مقابله با بسیاری از جنبه های زندگی را دشوار کند. این اختلال همچنین دارای پتانسیل آسیب رساندن به دوستان، اعضای خانواده، همکاران و افراد غریبه است که ممکن است از اعمال فرد آسیب ببینند. تحقیقات نشان می دهد که کسانی که بهترین دیدگاه را در مورد درمان دارند، کسانی هستند که حمایت اجتماعی قوی تری دارند و روابط همسری و خانوادگی بهتری دارند.

درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی به دلایلی دشوار است. افراد مبتلا به این اختلال به ندرت به دنبال درمان هستند. آنها معمولاً پس از نوعی درگیری با سیستم حقوقی تحت درمان قرار می گیرند. در حالی که افراد مبتلا به این اختلال اغلب با سیستم عدالت کیفری در تماس هستند، تحقیقات نشان می دهد که حبس و سایر اقدامات تنبیهی تا حد زیادی بی اثر هستند، زیرا افراد مبتلا به این شرایط معمولاً به مجازات پاسخ نمی دهند.

روان درمانی

روان درمانی می تواند در کمک به افراد برای دستیابی به بینش در مورد رفتارهای خود و تغییر الگوهای فکری ناسازگار مفید باشد. نتایج مؤثر معمولاً تنها پس از درمان طولانی مدت رخ می دهد. گروه درمانی و خانواده درمانی و همچنین درمان مبتنی بر ذهنیت، که توانایی شناخت و درک وضعیت روانی خود و دیگران را هدف قرار می دهد، نیز برای ASPD و نشان دادن نوید مورد مطالعه قرار گرفته است.

دارو درمانی

ممکن است برای درمان برخی از علائمی که ممکن است فرد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی تجربه کند از داروها استفاده شود. برخی از داروهایی که ممکن است تجویز شوند عبارتند از:

• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد روان پریشی
• تثبیت کننده های خلق و خو

علائم این بیماری در اواخر سال های نوجوانی تا اوایل دهه بیست بدتر می شود. درمان ممکن است به بهبود علائم کمک کند. علائم می تواند با افزایش سن برای برخی افراد بهبود یابد و به آنها اجازه می دهد تا زمانی که به چهل سالگی می رسند، احساس بهتری داشته باشند و عمل کنند.

فیلم در مورد شخصیت ضداجتماعی

طبق لیست ارائه شده توسط سایت رسمی IMDB ، بخشی از فیلم های مرتبط با اختلال شخصیت ضداجتماعی را برای شما در زیر آورده ایم:

1.  فیلم Irreversible  یا برگشت ناپذیر (2002): وقایع در طول یک شب دردناک در پاریس به ترتیب زمانی معکوس رخ می دهد، الکس زیبا توسط یک غریبه در یک تونل زیرگذر به طرز وحشیانه ای مورد تجاوز و ضرب و شتم قرار می گیرد.
2. فیلم No Country for Old Men یا جایی برای پیرمردها نیست (2007): خشونت و ضرب و شتم پس از اینکه یک شکارچی تصادفاً به یک معامله مواد مخدر و بیش از دو میلیون دلار پول نقد در نزدیکی ریو گرانده برخورد می کند، رخ می دهد.
3. فیلم The Silence of the Lambs یا سکوت بره ها (1991): یک جوان دانشجوی دانشکده افسری F.B.I باید از یک قاتل آدم خوار زندانی کمک بگیرد تا به دستگیری قاتل زنجیره ای دیگر کمک کند، دیوانه ای که پوست قربانیانش را می کند.
4. فیلم The Manchurian Candidate یا کاندیدای منچوری (2004): در بحبوحه جنگ خلیج فارس، سربازان برای اهداف شوم ربوده و شستشوی مغزی می شوند. 
5. فیلم The Usual Suspects مظنونین همیشگی (1995): تنها بازمانده از وقایع پیچیده ای می گوید که منجر به یک نبرد اسلحه وحشتناک در یک قایق شد، که از زمانی شروع شد که پنج جنایتکار در یک صف ظاهرا تصادفی پلیس با هم ملاقات کردند. 
6. فیلم The Lodger یا مستاجر (2009): زن و شوهری اتاقی را به یک مرد جوان مرموز اجاره می دهند که ممکن است مقصر یک سری قتل های وحشتناک محله باشد.

نویسنده: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی